Toyotomi Hideyoshi (1537 hoặc 1536 - 1598) là một trong những tướng lĩnh nổi tiếng trong thời kỳ Sengoku, cùng với Oda Nobunaga và Tokugawa Ieyasu, được gọi là "Tam Hùng Chiến Quốc." Cuộc đời đầy biến động của ông và sự thăng tiến vĩ đại, được coi là hiếm có trong lịch sử Nhật Bản, đã thu hút sự ngưỡng mộ của nhiều người và vẫn được coi là biểu tượng của "thăng tiến" cho đến ngày nay. Đồng thời, trong các bộ phim truyền hình lịch sử, Hideyoshi cũng được miêu tả là một nhân vật hấp dẫn (vào năm 2026, bộ phim truyền hình dài tập NHK "Toyotomi Kyoudai!" dự kiến sẽ phát sóng, kể về người em của Hideyoshi, Toyotomi Hidenaga).
Trong bài viết này, chúng ta sẽ tìm hiểu về cuộc đời đầy sóng gió của Toyotomi Hideyoshi, bao gồm tính cách của ông, các biểu tượng gia đình và những dấu mốc quan trọng trong cuộc đời ông.
Cuộc đời của Toyotomi Hideyoshi
Trước tiên, chúng ta sẽ nhìn lại cuộc đời của Toyotomi Hideyoshi, người đã đi qua những chặng đường đặc biệt trong lịch sử Nhật Bản. (Dưới đây là thông tin về cuộc đời Hideyoshi, chủ yếu dựa trên cuốn sách Toyotomi Hideyoshi - Con đường thống nhất thiên hạ (Yonde Shirabete Jidai ga Wakaru, Minerva Nihon Rekishi Jinbutsu-den), biên soạn bởi Koeda Tetsuo, Nishi Moto Keisuke và Aoyama Kunihiko, xuất bản bởi Minerva Shobo vào năm 2010).
Toyotomi Hideyoshi khi còn trẻ: Lang thang, gặp Oda Nobunaga và câu chuyện về đôi guốc ấm
Toyotomi Hideyoshi sinh năm 1537 (cũng có giả thuyết cho rằng là năm 1536) tại Owari (tỉnh Aichi ngày nay), là con trai của một nông dân. Ngay từ nhỏ, Hideyoshi đã được gửi đến sống ở các chùa, hay làm người hầu cho những tiệm gạo và cửa hàng rèn, nhưng không công việc nào kéo dài lâu. Vào khoảng 15 tuổi, Hideyoshi được cho là đã đi bán kim chỉ bông, nhưng cuối cùng anh trở về quê hương và nhờ một người bạn từ thuở nhỏ mà anh được giới thiệu vào làm cho Oda Nobunaga.
Khi Hideyoshi bắt đầu làm đầy tớ mang guốc (nghĩa là người phục vụ, khi chủ đi ra ngoài thì sắp xếp guốc và mang guốc thay cho chủ), có một câu chuyện nổi tiếng về "đôi guốc ấm" của ông. Vào một ngày đông lạnh giá, Hideyoshi đã đặt guốc của Nobunaga vào trong áo khoác để làm ấm trước khi mang cho Nobunaga. Khi Nobunaga mang đôi guốc đó và cảm thấy chúng ấm, ông nghĩ rằng Hideyoshi đã ngồi lên chúng, và đã mắng ông. Tuy nhiên, sau khi nghe giải thích, Nobunaga rất cảm kích và từ đó gọi Hideyoshi là "Con khỉ" (Saru) và hết mực yêu quý. Hideyoshi, với sự quan tâm và lòng trung thành của mình đối với chủ nhân (Nobunaga), đã gây ấn tượng mạnh với ông và bắt đầu sự nghiệp thăng tiến vượt bậc dưới sự dẫn dắt của Nobunaga.
Những thành tựu của Toyotomi Hideyoshi: Thống nhất thiên hạ, cải cách đo đất, lệnh thu hồi kiếm
Sau khi phục vụ dưới trướng Oda Nobunaga, Hideyoshi đã thể hiện tài năng trong các trận chiến và nhanh chóng thăng tiến. Chỉ sau 20 năm phục vụ, ông trở thành một "Daimyo" (chúa đất). Năm 1582, sau cái chết của Nobunaga trong "Biến cố Honnoji" do bị Akechi Mitsuhide phản bội, Hideyoshi đã tiêu diệt Akechi và báo thù cho Nobunaga. Nobunaga lúc đó đang trong quá trình thống nhất thiên hạ, và Hideyoshi, người kế thừa Nobunaga, đã hoàn thành mục tiêu này vào năm 1590 khi ông đánh bại gia tộc Hojo tại thành Odawara (tỉnh Kanagawa) và khu vực Oshu (miền Bắc Nhật Bản), hoàn thành giấc mơ thống nhất thiên hạ.
Một trong những chính sách nổi tiếng của Hideyoshi là "Cải cách đo đất Taikō" và "Lệnh thu hồi kiếm." Cải cách đo đất Taikō, được thực hiện từ năm 1582 đến 1598, là một cuộc khảo sát quy mô lớn để đo lường diện tích đất đai và sản lượng gạo. Trước đây, các tiêu chuẩn đo đạc khác nhau giữa các vùng, nhưng Hideyoshi đã thống nhất các tiêu chuẩn này trên toàn quốc để có thể đo chính xác sản lượng gạo. "Taikō" là danh hiệu mà Hideyoshi được gọi trong thời kỳ đó.
Lệnh thu hồi kiếm là một đạo luật yêu cầu nông dân phải giao nộp vũ khí của mình. Trong thời kỳ chiến quốc, nông dân thường sở hữu vũ khí vì họ đôi khi phải tham gia chiến đấu, nhưng dưới lệnh thu hồi này, vũ khí của họ bị thu lại để phân biệt rõ ràng giữa "võ sĩ sở hữu vũ khí" và "nông dân chỉ đóng thuế."
Cuối đời Toyotomi Hideyoshi và những sự kiện sau khi ông qua đời
Một sự kiện lớn vào cuối đời Hideyoshi là cuộc chiến tranh xâm lược Triều Tiên. Hideyoshi, với tham vọng chiếm lĩnh đại lục, đã phát động chiến tranh vào năm 1592 với một đội quân 150.000 người. Cuộc chiến này được tiếp nối vào năm 1597, nhưng cuối cùng không thành công và quân đội Nhật Bản phải rút lui sau khi Hideyoshi qua đời. Hideyoshi qua đời vào năm 1598 ở tuổi 62, sau một thời gian dài bệnh tật.
Trước khi qua đời, Hideyoshi đã gọi các quan đại thần đến bên giường bệnh và yêu cầu họ cam kết hỗ trợ con trai ông, Toyotomi Hideyori, và duy trì sự nghiệp của gia tộc Toyotomi. Tuy nhiên, sau cái chết của Hideyoshi, Tokugawa Ieyasu, một trong các quan đại thần, đã nắm quyền và dần dần kiểm soát chính quyền. Ieyasu sau đó đã đối đầu với Ishida Mitsunari, người ủng hộ gia tộc Toyotomi, dẫn đến trận chiến Sekigahara vào năm 1600, được gọi là "Trận chiến quyết định thiên hạ."(Nội dung của đoạn này được tham khảo từ tác phẩm Thời kỳ Azuchi-Momoyama (Tập 6: Lịch sử Nhật Bản mới theo từng thời kỳ, hiểu dòng chảy lịch sử), do Oishi Manabu giám sát, Gakken Educational Publishing, 2010, trang 44-45).
Chân dung Toyotomi Hideyoshi
Tới nay, chúng ta đã tìm hiểu về cuộc đời của Toyotomi Hideyoshi. Tiếp theo, chúng ta sẽ chuyển sang cái nhìn về con người ông. Trong cuốn sách Lịch sử Nhật Bản của nhà truyền giáo người Bồ Đào Nha, Luis Fróis (1532-1597), ông đã mô tả Toyotomi Hideyoshi như sau:
""Ông ta càng gia tăng quyền lực, lãnh thổ và tài sản của mình, thì càng thêm nhiều thói xấu và ác ý. Ông ta kiêu ngạo với tất cả mọi người, không chỉ với các thuộc hạ mà cả những người ngoài, và chẳng ai yêu mến ông. Không ai có thể không ghét ông, không có ai có thể không căm ghét ông. Ông ta không chấp nhận bất kỳ lời khuyên hay lý lẽ nào, và mọi quyết định đều được ông tự mình đưa ra, không ai dám chống lại ông."
"Ông ta là một kẻ đầy tham vọng, và chính tham vọng ấy đã dẫn đến tất cả những tội ác của ông. Ông trở nên tàn nhẫn, ghen tị, không trung thực, lừa dối, nói dối, và không hề nghi ngờ sự xảo trá của mình. Ông thường xuyên thực hiện những hành động bất công, bạo ngược, khiến mọi người phải sững sờ. Ông ta luôn che giấu trái tim mình, là một bậc thầy trong việc lừa dối và xảo trá."" (từ Froiss, Lịch sử Nhật Bản 1: Toyotomi Hideyoshi Ấn bản I, dịch bởi Takeichi Matsuda và Momota Kawasaki, Chuo Koronsha, 1977, tr. 318).
Mô tả này chắc chắn chỉ là quan điểm chủ quan của Fróis, nhưng từ những đoạn trích đã được dẫn, có thể thấy rằng đánh giá của ông về nhân cách của Hideyoshi là rất tiêu cực. Trái ngược với hình ảnh của Hideyoshi mà người hiện đại thường vẽ ra – một người biết cách khéo léo lấy lòng những người có địa vị cao, đồng thời cũng chiếm được cảm tình của những người dưới quyền, nói cách khác, một người có khả năng nắm bắt lòng người (vì vậy đã thành công lớn trong sự nghiệp) – thì hình ảnh của Hideyoshi mà Fróis miêu tả lại là một người "kiêu ngạo, bị ghét bỏ, tàn nhẫn, ghen tuông, không trung thực", và thiếu sự khoan dung với người khác. Vì vậy, so với những hình ảnh thường thấy, hình ảnh này của Hideyoshi có thể khiến người đọc cảm thấy có phần mới lạ.
Huy hiệu gia đình được sử dụng bởi Toyotomi Hideyoshi
Bây giờ, hãy cùng tìm hiểu một chút về gia huy mà Hideyoshi đã sử dụng. Gia huy mà Hideyoshi đặc biệt coi trọng là huy hiệu hình cây hòe (桐紋 - Kiri-mon). Ban đầu, huy hiệu hình cây hòe này vốn là biểu tượng được sử dụng bởi Hoàng gia Nhật Bản.
Trong thời kỳ Muromachi và Chiến Quốc, có phong tục rằng triều đình sẽ ban tặng huy hiệu cây hòe như một phần thưởng cho các gia tộc võ sĩ có công lao to lớn. Vì vậy, huy hiệu này đã được triều đình trao cho gia tộc Ashikaga, vốn là gia tộc của các tướng quân thời Muromachi. Sau đó, Ashikaga Yoshiaki – vị tướng quân thứ 15 – đã trao huy hiệu này cho Oda Nobunaga, và Nobunaga lại trao huy hiệu này cho Hideyoshi. Nhờ vậy, Hideyoshi bắt đầu sử dụng huy hiệu "Ngũ Tam Hòe Văn" (五三の桐紋). Trong văn hóa Trung Quốc, cây hòe được coi là loài cây linh thiêng, nơi loài chim thần thoại Phượng Hoàng đậu. Vì thế, huy hiệu cây hòe được xem như một gia huy cao quý. Ngoài ra, Hideyoshi còn sử dụng huy hiệu hòe "Taikō Kiri-mon" (太閤桐紋) do chính ông thiết kế.
Trước khi được Nobunaga trao huy hiệu "Ngũ Tam Hòe Văn", Hideyoshi cũng từng sử dụng một gia huy khác, gọi là huy hiệu "Takasha-mon" (沢瀉紋). "Takasha" là một loại thủy thảo, có hình dáng lá giống với đầu mũi tên. Hình ảnh này liên tưởng đến sự chiến thắng khi mũi tên đâm trúng mục tiêu, nên loài cây này được gọi là "Kachi-igusa" (草いくさ), nghĩa là "loài cỏ mang lại chiến thắng", và được coi là biểu tượng may mắn.
Những lời cuối cùng của Toyotomi Hideyoshi
Trước khi qua đời, Hideyoshi đã để lại một bài thơ chia tay gọi là "辞世の句" (Jisei no ku) – một loại thơ ngắn như waka, haiku hoặc Hán thi thường được viết trước lúc lâm chung. Ông đã viết:
露と落ち 露と消えにし 我が身かな 浪速のことは 夢のまた夢
Câu thơ này có thể hiểu như sau:
"Thân ta như giọt sương rơi, tan biến như sương mai. Vinh quang nơi Naniwa (Osaka) cũng chỉ là một giấc mơ, rồi lại một giấc mơ."
Trong bài thơ này, Hideyoshi ví bản thân như giọt sương, nhẹ nhàng và ngắn ngủi, rồi cũng tan biến nhanh chóng. Ông còn gọi sự phồn vinh và quyền lực tại Osaka là "giấc mơ trong mơ", thể hiện sự vô thường của kiếp người và những thành tựu nhân gian. Tâm tư này vừa bi thương vừa đầy cảm xúc, làm lay động lòng người.
Các địa điểm tham quan tại Nhật Bản liên quan đến Toyotomi Hideyoshi
Để kết thúc bài viết này, tôi muốn giới thiệu hai địa điểm tham quan còn lưu giữ dấu ấn của Hideyoshi – những nơi phù hợp để cảm nhận cuộc đời và di sản của ông. Nếu bạn thấy hứng thú với nhân vật Toyotomi Hideyoshi qua bài viết này, hãy thử ghé thăm các địa điểm sau để cảm nhận thêm về cuộc đời ông.
Lâu đài Osaka
Địa điểm đầu tiên không thể bỏ qua khi tìm hiểu về Toyotomi Hideyoshi chính là Lâu đài Osaka. Hideyoshi bắt đầu xây dựng lâu đài vào năm 1583, hoàn thành sau hai năm miệt mài. Đây không chỉ là biểu tượng quyền lực của Hideyoshi mà còn là trung tâm chính trị và quân sự trong thời kỳ của ông. Hiện nay, tòa tháp chính (天守閣 - Tenshukaku) mà du khách tham quan được xây dựng lại vào năm 1931, vì cấu trúc nguyên bản đã bị phá hủy trong nhiều cuộc chiến. Tuy nhiên, với giá trị lịch sử và văn hóa đặc biệt, lâu đài đã được công nhận là Di sản Văn hóa Hữu hình Quốc gia (登録有形文化財) vào năm 1997.
Đền Hōkoku
Địa điểm khác là Đền Hōkoku nằm ở thành phố Nagoya, tỉnh Aichi. Ngôi đền này nổi tiếng là nơi thờ phụng Hideyoshi, thu hút rất nhiều du khách từ khắp nơi trên cả nước đến tham quan. Khi ghé thăm, hãy tưởng nhớ về Toyotomi Hideyoshi - người đã thống nhất Nhật Bản - và cảm nhận không gian đầy ý nghĩa lịch sử nơi đây.
Comments