“Con không muốn học nữa” — Khi nghe con nói như vậy, nhiều bậc phụ huynh không khỏi bối rối: Nên ép con tiếp tục hay tôn trọng ý kiến của con? Bài viết này sẽ cùng chuyên gia giáo dục Risa Soya – tổng biên tập một tạp chí giáo dục – phân tích cách phản ứng của cha mẹ và ranh giới giữa "cha mẹ tốt" và "cha mẹ độc hại" trong hoàn cảnh này. Những gợi ý dưới đây sẽ hữu ích cho bất kỳ bậc phụ huynh nào đang trăn trở về việc có nên để con dừng học các lớp năng khiếu.
Người Nhật thường khó chấp nhận “bỏ cuộc”
Những câu tục ngữ như “Kiên trì là sức mạnh” hay “Ngồi trên đá ba năm” phản ánh sâu sắc văn hóa coi trọng sự bền bỉ của người Nhật. Từ lâu, việc “chịu đựng” và “nhẫn nại” đã trở thành giá trị được đề cao, trong khi việc từ bỏ giữa chừng thường bị xem là thiếu kiên trì hoặc dễ bỏ cuộc.
Nguồn gốc của tư duy này có thể bắt nguồn từ nền nông nghiệp lâu đời của Nhật Bản. Trong quá khứ, hầu hết người dân đều là nông dân, và việc canh tác đòi hỏi sự kiên nhẫn và bền bỉ ngày qua ngày để có được mùa màng tốt. Điều này như được ghi sâu vào tiềm thức qua nhiều thế hệ.
Vì thế, nhiều bậc phụ huynh Nhật thường cảm thấy "khó chấp nhận" khi con muốn nghỉ học lớp năng khiếu dù đã theo học một thời gian. Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là “bỏ cuộc” lúc nào cũng là xấu. Đôi khi, để bắt đầu điều mới, ta phải học cách dừng lại điều cũ — nhất là nếu việc tiếp tục lại đang cản trở sự phát triển của trẻ.
Vì sao trẻ muốn nghỉ học lớp năng khiếu?
Theo khảo sát của các công ty giáo dục hàng đầu Nhật Bản, lý do hàng đầu khiến trẻ nghỉ học lớp năng khiếu là: "Chính trẻ yêu cầu được nghỉ". Cụ thể, các lý do thường thấy được chia thành hai nhóm:
Trẻ muốn nghỉ học lớp năng khiếu với lý do tích cực
Trẻ muốn ưu tiên việc học ở trường hơn
- Trẻ đã đạt được mục tiêu ban đầu đề ra
- Trẻ muốn thử một hoạt động/lớp học khác mới mẻ hơn
Trẻ muốn nghỉ học lớp năng khiếu với lý do tiêu cực
Không hợp với nội dung lớp học
- Bài học quá khó hoặc quá dễ
- Cảm thấy thua kém bạn bè
- Cảm thấy chán, muốn có thêm thời gian rảnh
- Không hợp với giáo viên
- Lịch học quá bất tiện, đi lại vất vả
- Trẻ không tự nguyện chọn lớp đó ngay từ đầu
Tham khảo：
Khảo sát về các lớp học thêm của học sinh tiểu, trung, phổ thông của Eikoh Seminar:
https://www.eikoh.co.jp/news/torikumi/p143062/
Khảo sát về các lớp học thêm của Nifty:
https://prtimes.jp/main/html/rd/p/000000366.000023383.html
Khi nào nên để trẻ nghỉ – Khi nào nên khuyến khích tiếp tục?
hi trẻ bày tỏ ý định muốn dừng các lớp học thêm, cha mẹ cần cân nhắc xem liệu nên để trẻ tiếp tục hay cho phép trẻ dừng lại. Dưới đây là những điểm cần lưu ý để đưa ra quyết định phù hợp.
Trường hợp nên khuyến khích tiếp tục
Trẻ vẫn có hứng thú nhưng đang chán nản tạm thời
Dù có thể do gặp thất bại hoặc trải qua những điều không vui khiến trẻ tạm thời mất động lực, nhưng nếu bên trong trẻ vẫn tồn tại ham muốn thực sự, cha mẹ không nên vội cho trẻ dừng lại. Thay vào đó, cần hỗ trợ trẻ giải quyết vấn đề để giúp trẻ vượt qua giai đoạn khó khăn.
Trẻ đang đối mặt với một "bức tường phát triển"
Trong quá trình phát triển, trẻ đôi khi sẽ gặp phải "bức tường" – như việc luyện tập trở nên quá khó khăn, thử thách mới không đạt được kết quả, hay đột nhiên sự tiến bộ của trẻ chững lại. Trong những hoàn cảnh như vậy, việc cha mẹ cùng với người hướng dẫn trao đổi kỹ lưỡng và hỗ trợ trẻ vượt qua thử thách là một nhiệm vụ quan trọng. Tuy nhiên, điều này chỉ khả thi khi trẻ vẫn giữ cảm hứng và mong muốn tiếp tục.
Trường hợp nên để trẻ nghỉ ngơi
Lớp học gây áp lực tâm lý hoặc thể chất lớn
Nếu nội dung lớp học, mục tiêu hoặc cách thức giảng dạy không phù hợp với trẻ, hoặc nếu trẻ không hợp với người hướng dẫn khiến trẻ gặp nhiều khó khăn về tâm sinh lý, cha mẹ nên trước tiên cố gắng trao đổi với người hướng dẫn để giải quyết vấn đề. Nếu những nỗ lực đó không đem lại hiệu quả và trẻ đã khẳng định rằng mình muốn dừng lại, thì việc cho trẻ dừng ngay là điều cần thiết. Ép buộc trẻ tiếp tục có thể cản trở sự phát triển lành mạnh của trẻ.
Trẻ có đam mê rõ ràng với hoạt động khác
Nếu trẻ có mong muốn rõ ràng với một hoạt động khác, thay vì ép trẻ tiếp tục làm điều mà trẻ không thực sự hứng thú, hãy cho trẻ dừng lớp học thêm hiện tại để theo đuổi điều trẻ thực sự đam mê. Việc cho phép trẻ thay đổi hướng đi sẽ góp phần mang lại hạnh phúc và giúp trẻ phát triển một cách toàn diện.
Những ứng xử phù hợp của phụ huynh (Phía "Cha mẹ tốt")
Khi trẻ có ý định dừng tham gia các lớp học thêm, những cách ứng xử của phụ huynh có thể góp phần thúc đẩy sự phát triển của trẻ .
Trao đổi cởi mở với trẻ để lắng nghe cảm xúc thật sự của con
Hãy dành thời gian nói chuyện cùng trẻ để tìm hiểu xem con có thực sự muốn tiếp tục hay không. Có những lúc, trẻ chỉ tạm thời mất động lực do gặp thất bại hay gặp những trải nghiệm không vui, và do đó tiếp tục chỉ vì thói quen hoặc vì áp lực từ cha mẹ. Quan trọng nhất là lắng nghe và tôn trọng cảm xúc, suy nghĩ thực sự của trẻ.
Cùng trẻ cân nhắc kỹ lưỡng các ưu điểm và nhược điểm khi dừng lại
Dù cảm xúc của trẻ luôn được coi trọng, nhưng trẻ còn thiếu kinh nghiệm để nhìn nhận được toàn cảnh của tương lai. Vì vậy, hãy cùng trẻ trao đổi về những lợi ích và hạn chế khi dừng lớp học thêm, để đảm bảo rằng trẻ sẽ không hối hận ngay sau khi quyết định. Ngoài ra, cần lưu ý rằng việc dừng lại có thể mang theo một số bất tiện đối với gia đình hoặc môi trường xung quanh, nhưng điều đó không nên khiến trẻ cảm thấy tội lỗi hoặc áp lực quá mức.
Nhìn nhận việc dừng lại một cách tích cực và hỗ trợ trẻ khám phá điều mà mình thực sự mong muốn
Cuộc sống còn rất dài, và thay vì ép buộc trẻ tiếp tục làm những điều mà trẻ không hứng thú, hãy khuyến khích trẻ tìm kiếm những hoạt động, sở thích khác mà trẻ thật sự đam mê. Nếu con chưa tìm ra điều gì khác, hãy cùng con mở rộng phạm vi quan tâm và khám phá thêm nhiều lựa chọn mới để từ đó bước ra một bước tiến tích cực.
Những ứng xử không nên làm của phụ huynh (các “cha mẹ độc hại”) khi trẻ muốn dừng lớp học thêm
Khi trẻ có ý định dừng tham gia các lớp học thêm, những cách ứng xử của cha mẹ gây cản trở sự phát triển của trẻ như sau.
Ép con phải tiếp tục dựa trên giá trị của riêng cha mẹ
Không nên bắt con phải tiếp tục chỉ vì “một khi đã bắt đầu thì phải tiếp tục” hay “sự bền bỉ luôn có giá trị”. Dù có thể cha mẹ từng thành công với cách đó, nhưng điều đó không có nghĩa là nó phù hợp với mọi trẻ. Cần tiếp cận tình hình hiện tại và lắng nghe cảm xúc của trẻ để cùng nhau đưa ra quyết định.
Ép con theo đuổi ước mơ hay lý tưởng của cha mẹ
Việc bắt con phải học múa ba lê hay chơi nhạc cụ chỉ vì cha mẹ có ước mơ tương tự sẽ tạo áp lực không cần thiết và có thể làm giảm lòng tự tin của trẻ. Cuộc sống của trẻ là của trẻ, và những ước mơ, sở thích riêng của con cần được tôn trọng.
Nhắc đến số tiền và thời gian đã đầu tư để trách con
Không nên sử dụng lý do “đã bỏ ra rất nhiều công sức, tiền bạc” để buộc con phải tiếp tục. Những lời nói như vậy chỉ khiến trẻ cảm thấy tội lỗi và áp lực, không giúp trẻ phát triển mà chỉ gây ra cảm giác nặng nề về trách nhiệm.
Điều quan trọng hơn việc duy trì các lớp học thêm
Quan niệm “tiếp tục là điều có giá trị” của người Nhật có thật sâu sắc, nhưng không phải lúc nào “nỗ lực không ngừng” cũng đảm bảo dẫn đến thành công. Hầu hết cha mẹ mong muốn con có một cuộc sống hạnh phúc; nếu ép con tiếp tục những hoạt động mà con không thực sự hứng thú, thời gian dài dành cho những việc đó có thể không mang lại hạnh phúc cho trẻ.
Nếu con quyết định dừng lớp học thêm hiện tại để bắt đầu một hoạt động mới, trải nghiệm “đã thử và biết” đó sẽ không bao giờ là vô ích, mà còn góp phần phát triển tinh thần thử thách và mở rộng kinh nghiệm sống.
Một điều cha mẹ nên làm là định kỳ cùng con nhìn lại quá trình tham gia lớp học thêm:
“Con cảm thấy thế nào sau khi tham gia lớp học này?”
“Điều gì là tốt, điều gì là khó khăn?”
“Con có muốn tiếp tục hay muốn thử một điều gì khác?”
Những cuộc trò chuyện định kỳ này sẽ giúp cả cha mẹ và trẻ cùng nhau đánh giá lại quá trình học tập, từ đó đưa ra quyết định phù hợp cho tương lai. Hiện nay, trẻ có rất nhiều lựa chọn, không chỉ trong các lớp học thêm mà còn trong những hoạt động tự do khác, cho phép trẻ tự do khám phá sở thích và đam mê của mình. Điều quan trọng là hãy cùng con xác định xem con có thực sự theo đuổi những gì mà mình mong muốn không và cách sắp xếp thời gian hợp lý để đạt được hạnh phúc cũng như sự phát triển toàn diện.
Bài viết của Risa Seiya
Risa Seiya là tổng biên tập của tạp chí giáo dục “FQ Kids – Nuôi dưỡng năng lực phi nhận thức”. Bà nghiên cứu về các phương thức giáo dục đa dạng tại Khoa Chính sách Tổng hợp của Đại học Keio, từng làm việc tại Tập đoàn Recruit và sáng lập NPO “Ikihagu” với chủ đề “Nuôi dưỡng sức mạnh sống”. Bà đã tiến hành phỏng vấn tại hơn 100 trường học và trung tâm giáo dục trên toàn quốc và hoạt động như một chuyên gia nghiên cứu giáo dục về năng lực phi nhận thức qua việc biên tập, viết bài và diễn thuyết.
Comments