Bạn có biết có các loại đồ gỗ truyền thống nào ở Nhật Bản không? Tại Nhật Bản, nơi rừng chiếm khoảng 70% diện tích và được thiên nhiên ưu đãi với nhiều loại cây xanh, đã cho ra đời nhiều sản phẩm đồ gỗ khác nhau như tủ nhiều ngăn và đồ đựng. Tuy nhiên, đối với người Nhật, cây cối không chỉ là một nguồn tài nguyên. Người Nhật Bản cho rằng có linh hồn cư ngụ trong các cây cổ thụ, có những nơi mà người ta sẽ chỉ chặt cây sau khi đã lập bàn thờ cúng, chứ không chặt một cách tùy ý. Trong bài viết này, chúng tôi sẽ giới thiệu những sản phẩm đồ gỗ truyền thống được tạo ra bởi các thợ thủ công ở Nhật Bản, vùng đất tôn thờ cây cối.
Thế nào là "Đồ gỗ" truyền thống ở Nhật Bản?
"Đồ gỗ - Đồ tre" được làm từ nguyên liệu gỗ là một trong những nghề thủ công truyền thống của Nhật Bản. Một số sản phẩm đồ gỗ, đồ tre chỉ sử dụng gỗ, trong khi một số khác dùng nguyên liệu chính là gỗ hoặc tre, kết hợp với các nguyên liệu khác. Trong bài viết này, chúng tôi sẽ giới thiệu những sản phẩm thuộc cả 2 loại này.
Đồ gỗ truyền thống gắn liền với các vùng của Nhật Bản
Gia công liễu Toyooka (Hyogo)
Gia công liễu Toyooka là một nghề thủ công truyền thống được lưu truyền chủ yếu ở thành phố Toyooka, tỉnh Hyogo. Nó có nguồn gốc từ khoảng đầu thế kỷ thứ nhất, và trở nên nổi tiếng vào thời kỳ Edo, do lãnh chúa thời đó áp dụng hệ thống mua bán độc quyền. Nguyên liệu truyền thống là liễu và mây, với các sản phẩm điển hình như cặp và giỏ xách. Các sản phẩm được thợ thủ công làm tay từng bước một, và gây ấn tượng bởi sự ấm áp, dẻo dai độc đáo của chất liệu tự nhiên. Công nghệ từ thời Edo đã được truyền lại cho đến ngày nay, và trở nên phổ biến là một nghề thủ công gần gũi với cuộc sống hàng ngày.
👉 Mua "Đồ gỗ thủ công Hakone" (Yahoo! Mua sắm)
Odate Mage Wappa (Akita)
Odate Mage Wappa là một nghề thủ công truyền thống tại thành phố Odate, tỉnh Akita. Vào thời kỳ Edo, để cải thiện tình hình của Akita, một thành phố nghèo với nhiều người không đủ ăn, lãnh chúa thời đó đã khuyến khích làm mage wappa như 1 việc làm thêm cho các samurai cấp thấp. Đặc trưng của sản phẩm là sử dụng vân gỗ tuyết tùng Akita tự nhiên, cùng với các loại gỗ như tuyết tùng và gỗ bách, tạo hộp có vân gỗ đẹp, nhẹ và đàn hồi. Các sản phẩm chính bao gồm hộp cơm bento, khay, bình đựng, v.v., thu hút với cảm giác ấm áp của gỗ và vẻ đẹp đơn giản được tạo ra bởi sự khéo léo của người thợ. Kể từ năm 2013, việc chặt hạ tuyết tùng Akita tự nhiên bị cấm do số lượng cây đang giảm nhanh chóng, nhưng nghiên cứu sử dụng gỗ lâm sinh đang được tiến hành.
👉 Mua "Odate Bend Wappa" (Yahoo! Shopping)
Gia công gỗ Hakone (Kanagawa)
Được sản xuất tại thành phố Odawara và thị trấn Hakone ở tỉnh Kanagawa, sàn gỗ Hakone được đặc trưng bởi các hoa văn hình học tận dụng màu sắc của gỗ tự nhiên. Quá trình chế tác gồm nhiều công đoạn, đầu tiên là làm các phiến gỗ Tanegi bằng cách dán các mẩu gỗ với theo màu sắc. Sau đó, các phiến Tanegi với các hoa văn giống nhau hoặc khác nhau được ghép thành mảng Taneita, sau đó được gia công thành các lát mỏng như giấy để dán lên hộp hoặc tủ, tạo thành các sản phẩm gia công gỗ Hakone. Ngày nay, có những chiếc hộp và bình đựng được làm bằng từ phiến gỗ nguyên bản, giúp bạn thưởng thức những sản phẩm với kĩ thuật tinh xảo của nhiều nghệ nhân.
👉 Mua "Hakone Parquet" (Yahoo! Mua sắm)
Sashimono
Sashimono là sản phẩm đồ gỗ được làm bằng cách kết hợp các miếng gỗ mà không sử dụng đinh ốc. Có nhiều giả thuyết về nguồn gốc của tên gọi này, chẳng hạn như vì các tấm gỗ "hướng vào nhau", hay do nó thường sử dụng "thước đo - Mono sashi" để đo kích thước. Nó có lịch sử lâu đời từ thời Heian (794 ~ 1185), và sashimono của Kyo và Edo đã phát triển theo những hướng riêng.
Sashimono Edo
Sashimono Edo phát triển mạnh trong thời kỳ Edo. Mạc phủ Tokugawa đã tập hợp các thợ thủ công để tạo ra các làng thủ công, phát triển đồ thủ công mỹ nghệ, và một trong những nghề tách ra từ nghề mộc là thợ làm sashimono. Trong khi sashimono Kyo được phát triển để phục vụ triều đình và trà đạo, sashimono Edo được phát triển để phục vụ samurai, thương gia và diễn viên kabuki. Đặc trưng của sashimono Edo là thiết kế tinh tế, gọn gàng, tận dụng vẻ đẹp của vân gỗ và kết cấu chắc chắn. Những người thợ thủ công sử dụng đục và dao để kì công lắp ráp, tạo ra các vật dụng đủ bền để tồn tại trong nhiều thập kỷ.
Sashimono Kyo
Shimono Kyo là sản phẩm thủ công bằng gỗ đậm nét truyền thống và kỹ thuật của Kyoto. Bắt đầu từ thời Heian, đến thời Muromachi đã xuất hiện những người thợ sashimono chuyên nghiệp. Cùng với văn hóa trà đạo, kỹ thuật này phát triển và trở nên tinh tế hơn. Những sashimono Kyo được chia thành sashimono nội thất và sashimono trà đạo. Đồ nội thất điển hình như tủ nhiều ngăn được làm bằng gỗ paulownia, có khả năng chống ẩm và chịu nhiệt tốt. Các dụng cụ trà đạo làm từ chất liệu gỗ như paulownia, tuyết tùng, dâu tằm và zelkova nổi bật với những chi tiết tinh xảo. Ngoài việc hoàn thiện bề mặt để tôn lên vẻ đẹp của vân gỗ, còn có các sản phẩm được trang trí với sơn mài, khảm và lá bạc.
Tủ nhiều ngăn
Tủ nhiều ngăn để gấp và cất quần áo được cho rằng đã ra đời vào đầu thời Edo. Cho đến lúc đó, nhiều vật dụng gia đình khác nhau, bao gồm cả quần áo, được cất giữ trong các hộp đựng. Tuy nhiên, sau năm 1673, khi số lượng cửa hàng bán quần áo bình dân tăng lên, và nhiều người dân sở hữu quần áo hơn, nhu cầu về đồ nội thất có khả năng lưu trữ nhiều hơn đã xuất hiện. Ngoài ra, do việc vận chuyển và phân phối gỗ như paulownia, tuyết tùng và cây bách được cải thiện, các tấm gỗ được phân phối với số lượng lớn và giá rẻ, công nghệ gỗ được cải tiến, dẫn đến sự phổ biến của các tủ nhiều ngăn.
Tủ Iwatani (Iwate)
Tủ ngăn kéo Iwatani làm từ gỗ zelkova và paulownia, được sản xuất ở thành phố Oshu và thành phố Morioka ở tỉnh Iwate, bắt đầu vào cuối thời kỳ Edo (cuối thế kỷ 18) khi lãnh chúa của lâu đài Iwayado nghiên cứu thương mại hóa đồ nội thất gỗ. Nó được đặc trưng bởi lớp sơn mài càng để lâu càng sắc nét, cùng các hoa văn chạm khắc thủ công và các phụ kiện kim loại từ sắt Nanbu. Đặc biệt là các khóa kim loại đi kèm, khiến nó trở thành 1 chiếc két giữ đồ. Ngoài ra, tủ Iwatani còn có những tủ ngăn kéo độc đáo tủ cầu thang có thể thay cho cầu thang, với phong cách sống động và độ nặng của kỹ thuật truyền thống và tay nghề của các nghệ nhân.
👉 Mua "Tủ ngăn kéo Iwatanido" (Yahoo! Shopping)
Tủ ngăn kéo Echizen (Fukui)
Tủ ngăn kéo Echizen là một sản phẩm thủ công truyền thống được sản xuất từ cuối thời Edo và phát triển chủ yếu ở thành phố Echizen, tỉnh Fukui. Chất liệu là gỗ nguyên khối như zelkova và paulownia. Nó được lắp ráp bằng "kỹ thuật sashimono", không sử dụng đinh, được truyền lại từ thời Nara. Đặc trưng bởi lớp sơn mài đẹp mắt từ kỹ thuật của đồ sơn mài Echizen và trang trí các phụ kiện kim loại bằng sắt sử dụng các kỹ thuật của đồ rèn Echizen.
Tủ ngăn kéo Paulownia Senshu Osaka (Osaka)
Tủ gỗ paulownia Osaka Senshu được làm từ gỗ paulownia, có khả năng chống ẩm và chống côn trùng tốt, khó truyền nhiệt và có tuổi thọ cao. Xuất hiện từ giữa thời kỳ Edo như nghề phụ của nông dân, nó đã phát triển thành một khu vực sản xuất lớn vào cuối thời kỳ Edo ~ thời Minh Trị. Sản phẩm sử dụng gỗ paulownia nguyên khối có độ dày từ 20 mm trở lên đã được sấy khô tự nhiên trong 1 ~ 2 năm. Đặc trưng bởi việc lắp ráp bằng kỹ thuật Kumitsugi (*1) mà không sử dụng bất kỳ đinh kim loại nào, bằng cách ghép những tấm Masame(*2) bằng kĩ thuật gia công Hagi (*3) và hoàn thiện bằng sơn màu đặc biệt không bị bám bẩn hoặc dính vân tay. Ngay cả ngày nay, những kỹ thuật truyền thống này đã được truyền lại và áp dụng cho nhiều loại sản phẩm, bao gồm những sảp phẩm theo yêu cầu như "domaru-gata" với các góc bo tròn hay tranh khảm và sơn mài.
- *1 Kỹ thuật Kumitsugi: Một kỹ thuật truyền thống để bện gỗ với nhau.
- *2 Masame: Một tấm gỗ với một vân thẳng và đẹp.
- *3 Gia công Hagi: Một kĩ thuật ghép các tấm gỗ có vân phù hợp với nhau để tạo thành 1 tấm gỗ đồng nhất.
👉 Mua tủ ngăn kéo paulownia (Yahoo! Mua sắm)
Tủ gỗ pawlownia Kamo (Niigata)
Tủ gỗ paulownia Kamo là một loại tủ gỗ paulownia truyền thống được sản xuất tại thành phố Kamo, tỉnh Niigata, chiếm khoảng 70% tủ ngăn kéo paulownia ở Nhật Bản. Nó có nguồn gốc từ đầu thế kỷ 19. Vào đầu thời kỳ Showa, "Yasha Toso"- kĩ thuật sơn làm nổi bật vân gỗ mà không làm mất đi khả năng chống ẩm, chống côn trùng của gỗ paulownia - đã được phát triển, hình thành nên thiết kế đẹp mắt hiện tại. Ngoài ra, nó còn nổi bật với việc ngăn kéo dễ dàng đóng mặc dù không có khe hở giữa các ngăn kéo, giúp bảo vệ quần áo trong thời gian dài. Ngay cả ngày nay, các kỹ thuật truyền thống như việc sử dụng các vật liệu đã được cưa, tẩy nhựa và sấy khô trong khoảng thời gian ba năm, và lắp ráp bằng đinh gỗ mà không cần sử dụng bất kỳ đinh sắt nào, vẫn được lưu truyền.
👉 Mua "Tủ ngăn kéo Kamo Kiri" (Yahoo! Mua sắm)
Xà ngang (Ranma)
Khoảng không giữa trần nhà và rầm đỡ(*) thường được lắp đặt xà ngang - ranma. Đây là một trong những đồ trang trí kiến trúc truyền thống của Nhật Bản, đóng vai trò làm đẹp nội thất đồng thời cho phép ánh sáng và gió đi qua. Hai vùng sản xuất chính là "Osaka Ranma" ở tỉnh Osaka và "Điêu khắc Inami" ở tỉnh Toyama, kĩ thuật xà ngang Osaka ra đời vào đầu thế kỷ 17, và được du nhập tới Inami vào giữa thế kỷ 18.
* Rầm đỡ: Phần trên của cửa trượt shoji hay fusuma trong một ngôi nhà Nhật Bản
Điêu khắc Inami (Toyama)
"Điêu khắc Inami" là một sản phẩm đồ gỗ truyền thống nổi tiếng của khu vực Inami của thành phố Nanto, tỉnh Toyama. Nó được làm từ gỗ long não, zelkova và paulownia, nổi bật vỡi kĩ thuật chạm khắc xuyên qua cả 2 mặt tấm gỗ bằng hơn 200 loại đục và dao khắc. Nguồn gốc của nó có thể bắt đầu từ giữa thế kỷ 18, khi một nhà điêu khắc từ Kyoto được mời đến để xây dựng lại sảnh chính của chùa Zuisenji. Theo thời gian, điêu khắc Inami đã phát triển từ điêu khắc đền chùa sang điêu khắc nội thất của nhà riêng, đặc biệt là điêu khắc xà ngang, và mở rộng sang các sản phẩm như đầu sư tử (*) và bình phong. Ngay cả ngày nay, kĩ thuật này vẫn được truyền lại và sử dụng trong các ngôi chùa, đền thờ và trang trí nhà cửa trên toàn quốc.
* Đầu sư tử: Mặt nạ bắt chước đầu sư tử bằng gỗ được sử dụng trong múa lân
Xà ngang Osaka (Osaka)
Xà ngang Osaka phát triển vào đầu thế kỷ 17 khi xây dựng các ngôi chùa và đền thờ như đền Seishin và đền Shitennoji ở Osaka, và trở nên phổ biến như một sản phẩm trang trí nhà cho các thương nhân vào giữa thời kỳ Edo. Đó là một trang trí nội thất kết hợp giữa tính thực tế của giúp ánh sáng và gió đi vào, cùng vẻ đẹp trang trọng. Các kỹ năng tinh tế của những người thợ thủ công được thể hiện trong những "điêu khắc xà ngang" tận dụng vân gỗ của Yakusugi*, hay "xà ngang xuyên thấu" chạm khắc ở cả 2 mặt với gỗ paulownia và tuyết tùng. Ngoài ra, một trong những đặc điểm của xà ngang Osaka là có nhiều loại khác nhau, chẳng hạn như xà ngang osara làm bằng gỗ tuyết tùng, paulownia, cây bách, v.v., và xà ngang kumiko với nhiều hoa văn hình học đẹp mắt khác nhau.
* Yakusugi: Một loại cây tuyết tùng mọc hoang dã ở vùng núi của đảo Yakushima ở tỉnh Kagoshima ở độ cao hơn 500 m. Gỗ đặc, có hàm lượng nhựa cao, nên khó mục nát, phát triển chậm và sống lâu. Trong khi tuổi thọ của cây tuyết tùng thông thường là khoảng 500 năm, có rất nhiều cây Yakusugi khổng lồ hơn 2.000 năm tuổi, và ở Yakushima, cây tuyết tùng hơn 1.000 năm tuổi được gọi là Yakusugi và cây Yakusugi ít tuổi hơn được gọi là Kosugi.
Comments