Yayoi Kusama là ai? Nghệ sĩ hiện đại tiêu biểu của Nhật Bản
Khi nhắc đến những nghệ sĩ người Nhật hoạt động trên trường quốc tế, ngay cả những người không chuyên về nghệ thuật hiện đại hay nghệ thuật tiên phong cũng đều có thể nhớ ngay đến tên Yayoi Kusama (sinh năm 1929). Không chỉ có mái tóc ngắn đỏ tươi đặc trưng và những trang phục rực rỡ sắc màu, mà còn bởi hình ảnh “bí ngô” được phủ đầy họa tiết chấm bi – một biểu tượng không thể nào quên sau khi lần đầu tiên được chiêm ngưỡng. Vào năm 2012 và 2023, cô đã có những hợp tác với thương hiệu thời trang Louis Vuitton, khẳng định vị thế của mình như một nghệ sĩ có tầm ảnh hưởng toàn cầu.
Bài viết này sẽ giới thiệu về hành trình của Yayoi Kusama, những tác phẩm tiêu biểu của cô, kèm theo các phát biểu của chính cô và các địa điểm du lịch trong nước nơi bạn có thể thưởng thức các tác phẩm của Kusama.
Hành trình cuộc đời của Yayoi Kusama
Trước hết, hãy cùng tìm hiểu về con đường mà Kusama đã đi qua, dựa trên những gì cô chia sẻ trong tự truyện của mình (Vô tận của Mạng lưới – Tự truyện Yayoi Kusama, Shinchosa, 2002). Yayoi Kusama sinh ra vào tháng 3 năm 1929 tại thành phố Matsumoto, tỉnh Nagano. Gia đình cô là một dòng họ cổ xưa, đã kinh doanh trồng và thu hoạch hạt giống trên một diện tích rộng lớn suốt gần một trăm năm.
Sinh ra của Kusama: Trải nghiệm ảo giác, ảo thanh và những ngày tháng ở Mỹ
Một trong những sự kiện biểu tượng xảy ra trong thời thơ ấu của Kusama là những trải nghiệm ảo giác và ảo thanh. Từ khi vào trường nữ trung học, cô đã thường xuyên gặp phải hiện tượng “nhìn thấy hào quang” xung quanh các vật thể, nghe tiếng nói của thực vật hay động vật. Cô nhớ lại một trải nghiệm mạnh mẽ khi những cây cỏ như tự nhiên bắt đầu nói chuyện với mình, như được trích dẫn trong tự truyện:
“Từ khi còn nhỏ, tôi thường mang theo sổ phác thảo đến vườn thu hạt. Ở đó có những cánh đồng hoa violet bạt ngàn, và tôi thường ngồi mải mê suy tư giữa chúng. Rồi đột nhiên, từng bông violet như có khuôn mặt với cá tính riêng biệt, giống như con người, bắt đầu nói chuyện với tôi. Chúng càng lúc càng nhiều đến nỗi tiếng nói của chúng làm tai tôi đau đớn.
Tôi vốn nghĩ chỉ có con người mới có thể nói chuyện, nhưng những bông violet đã giao tiếp với tôi bằng lời nói, điều đó đã khiến tôi vô cùng ngạc nhiên. Lúc đó, tôi thấy những bông violet như có khuôn mặt con người, tất cả đều hướng về phía tôi. Tôi sợ đến nỗi chân run rẩy không thể kiểm soát được.”
(Yayoi Kusama, Vô tận của Mạng lưới – Tự truyện Yayoi Kusama, Shinchosa, 2002)
Những hiện tượng kỳ lạ mà cô trải qua không chỉ dừng lại ở việc những bông violet nói chuyện. Cô còn có những trải nghiệm như chú chó ở nhà “sủa” bằng tiếng người, giọng nói của chính cô đột nhiên biến thành tiếng chó, hay những hình ảnh như ánh sáng lóe lên trên đường nét núi khi đi bộ trên những con đường vắng dần trong bóng tối. Việc ghi lại những hình ảnh từ các trải nghiệm ảo giác này vào sổ phác thảo đã giúp cô trấn tĩnh sự kinh ngạc và sợ hãi – điều mà cô xem là “nền tảng của tranh vẽ của tôi.”
Sau chiến tranh, năm 1948, Kusama chuyển đến Trường Mỹ thuật Thành phố Kyoto. Trong những ngày tháng khó khăn đó, cô nhen nhóm ước mơ được sang Mỹ. Năm 1957, khi sang Mỹ, cô bắt đầu xây dựng sự nghiệp sáng tạo của mình với New York làm trung tâm. Hoạt động sáng tác của cô không chỉ dừng lại ở tranh vẽ mà còn mở rộng sang điêu khắc mềm (soft sculpture) và các hoạt động biểu diễn như body painting. Trong thời gian tổ chức triển lãm cá nhân tại một phòng trưng bày ở New York, đồn thổi rằng ngay cả Andy Warhol cũng đã đến tham dự. Sau đó, vào năm 1975, cuối cùng cô đã chọn tiếp tục cuộc sống tại Nhật Bản.
Các tác phẩm tiêu biểu của Yayoi Kusama: Hình ảnh “bí ngô”
Một trong những biểu tượng gắn liền với Yayoi Kusama là những tác phẩm sử dụng hình ảnh “bí ngô”. Không chỉ những tác phẩm tranh vẽ, mà còn cả những tác phẩm điêu khắc bí ngô được phủ đầy họa tiết chấm bi – hình ảnh mà hầu như ai cũng liên tưởng ngay khi nghe đến tên Kusama. Kusama từng nói rằng, “Bí ngô là bạn đồng hành của cuộc đời tôi; miễn là tình cảm với bí ngô còn tiếp tục, tôi sẽ mãi vẽ những quả bí ngô.”
Theo tự truyện của cô, lần đầu tiên gặp “bí ngô” xảy ra khi cô còn học tiểu học. Khi đi chơi đến vườn thu hạt, cô hái được một quả bí ngô lớn bằng đầu người và cảm nhận được sự ấm áp khi chạm vào nó. Dù đã vẽ bí ngô từ thời còn học tại Trường Mỹ thuật Thành phố Kyoto, nhưng Kusama chia sẻ rằng ảnh hưởng từ bí ngô đã khơi dậy trong cô một “niềm đam mê hình thức nghệ thuật” nhờ vào vẻ “thô mộc, không giả tạo” và “sức mạnh tinh thần kiên cường” mà nó toát ra.
Những câu nói nổi tiếng của Yayoi Kusama: Về giá trị tác phẩm và nghệ sĩ
Không chỉ nổi tiếng với các tác phẩm nghệ thuật, Yayoi Kusama còn thể hiện tài năng văn chương qua các tác phẩm tiểu thuyết và tập thơ. Dưới đây là một vài lời nói của cô được trích từ cuốn Hồ sơ họa chấm bi – được xây dựng dựa trên các cuộc phỏng vấn với Kusama.
Đầu tiên, về giá trị của bản thân với tư cách là một nghệ sĩ, Kusama chia sẻ:
“Ngay cả sau khi tôi qua đời, tôi vẫn không ngừng khao khát một nghệ thuật tỏa sáng mãi mãi. Tôi từ đáy lòng mong muốn trở thành một nghệ sĩ được ghi nhận bằng những chữ in đậm trong lịch sử nghệ thuật, dù là 100 năm hay 200 năm sau – không chỉ trong lịch sử nghệ thuật Nhật Bản mà còn của nghệ thuật thế giới – và mong rằng càng nhiều người càng tốt được thưởng thức tác phẩm của tôi. Vì điều đó, có quá nhiều điều tôi cần phải làm, và nghĩ đến điều đó khiến tôi cảm thấy tiếc nuối từng khoảnh khắc, nên tôi dùng tất cả thời gian của mình cho việc sáng tác.
Thân thể, theo quy luật tự nhiên, sẽ trở thành xác chết khi sinh mạng chấm dứt. Tuy nhiên, vô số tác phẩm tôi tạo ra sẽ còn lại như một thông điệp gửi tới toàn thế giới, và sẽ bắt đầu tự mình đi theo con đường của riêng chúng với một cá tính độc lập. Đối với nghệ sĩ, trận chiến thực sự chỉ bắt đầu từ đó, và từ đó giá trị của một nghệ sĩ được xác định.”(Yayoi Kusama, Hồ sơ họa chấm bi, Shueisha, 2013)
“Dù bạn đang làm công việc gì, nếu bạn có thể tiến thêm một bước đến sự tỏa sáng của cuộc đời mình từ hôm nay sang ngày mai, từ ngày mai sang ngày kia, thì ngay cả trong một xã hội đầy sự phù phiếm và ngu dốt, điều đó cũng sẽ là một dấu ấn vĩ đại của việc bạn đã được sinh ra như một con người.
(Nội dung bị rút gọn)
Khi bạn đã xác định được con đường mình cần đi, hãy dồn hết tâm huyết, quyết tâm tiến bước trên con đường đó. Ngay cả khi gặp phải khó khăn, đừng bao giờ dừng lại hay nản lòng trước sự phản đối của người khác, hãy cố gắng hết mình. Tôi cũng có hy vọng như vậy dành cho những người trẻ.”
(Yayoi Kusama, Hồ sơ họa chấm bi, Shueisha, 2013)
Những lời nói đầy ý nghĩa này, được gửi gắm với tinh thần thách thức thế giới của cô, đã truyền cảm hứng cho tất cả chúng ta – mở ra sức mạnh và hy vọng để tiến về phía ngày mai và tương lai.
Các địa điểm du lịch tại Nhật Bản nơi có thể chiêm ngưỡng tác phẩm của Yayoi Kusama
Tại quảng trường nghệ thuật đối diện Bảo tàng Nghệ thuật Đương đại Thành phố Towada, nhiều tác phẩm nghệ thuật công cộng được trưng bày. Trên một góc cỏ xanh, tác phẩm “Tình Yêu Ca Hát Vĩnh Cửu Tại Towada” của Kusama được trưng bày. Tác phẩm, mang tên “Hanako của Towada”, với hình ảnh một cô bé được bao quanh bởi quả bí ngô – biểu tượng đặc trưng của Kusama, cùng với các hình ảnh nấm và những chú chó, được xem như hiện thân của chính cô với tâm hồn tự do và thuần khiết.
Yayoi Kusama – Bảo tàng Nghệ thuật Đương đại Thành phố Towada (Aomori)
Tại quảng trường nghệ thuật đối diện Bảo tàng Nghệ thuật Đương đại Thành phố Towada, nhiều tác phẩm nghệ thuật công cộng được trưng bày. Trên một góc cỏ xanh, tác phẩm “Tình Yêu Ca Hát Vĩnh Cửu Tại Towada” của Kusama được trưng bày. Tác phẩm, mang tên “Hanako của Towada”, với hình ảnh một cô bé được bao quanh bởi quả bí ngô – biểu tượng đặc trưng của Kusama, cùng với các hình ảnh nấm và những chú chó, được xem như hiện thân của chính cô với tâm hồn tự do và thuần khiết.
Naoshima (Kagawa)
Tại khu vực Miya-no-ura – cổng vào của đảo, có tác phẩm ngoài trời “Bí ngô Đỏ” mà du khách có thể vào bên trong khám phá. Hơn nữa, tại khu vực bảo tàng với các công trình kiến trúc nổi tiếng như Bảo tàng dưới lòng đất do kiến trúc sư Tadao Ando thiết kế và Bảo tàng Lee Ufan, trên một bến tàu nhô ra biển, tác phẩm “Bí ngô” màu vàng với họa tiết chấm bi được lắp đặt. Tác phẩm này ban đầu được tạo ra và lắp đặt vào năm 1994, nhưng do cơn bão năm 2021 đã gây hư hỏng nên năm sau đã được phục hồi.
Bảo tàng Nghệ thuật Thành phố Matsumoto (Nagano)
Tại thành phố Matsumoto, quê hương của Kusama, Bảo tàng Nghệ thuật Thành phố Matsumoto thường xuyên tổ chức triển lãm đặc biệt với chủ đề “Nơi Tâm Hồn Của Kusama”. Triển lãm này giới thiệu hành trình từ những tác phẩm giai đoạn đầu cho đến những series tiêu biểu của cô trong những năm gần đây. Nếu bạn là người hâm mộ của Kusama, đây là cơ hội để cảm nhận không khí của thành phố nơi cô sinh ra và lớn lên, đồng thời thưởng thức các tác phẩm nghệ thuật của cô.
Bảo tàng Yayoi Kusama (Tokyo)
Nằm ở quận Shinjuku, Tokyo, Bảo tàng Yayoi Kusama được khai trương vào năm 2017 – bảo tàng do chính cô thành lập. Đây là không gian quý giá nơi bộ sưu tập các tác phẩm của cô được trưng bày qua các triển lãm diễn ra hai lần một năm, cùng với đó là các workshop dành cho trẻ em và các sự kiện đối thoại được tổ chức định kỳ.
Tài liệu tham khảo:
Vô tận của Mạng lưới – Tự truyện Yayoi Kusama (Shinchosa)
Hồ sơ họa chấm bi (Shueisha)
Comments