Những sự thật thú vị về Yamanote. Bạn có phân biệt được vòng trong và vòng ngoài? Mất bao lâu để đi hết một vòng?

Hệ thống đường sắt ở Tokyo được cho là phức tạp và khó sử dụng, đặc biệt là đối với những người lần đầu làm quen. Tuyến Yamanote của JR East có thể được xem là biểu tượng, là trung tâm của mạng lưới đường sắt Tokyo và cũng là một trong những tuyến đường sắt nổi tiếng nhất ở Nhật Bản. Đối với người mới, sử dụng tuyến Yamanote có thể hơi khó khăn, nhưng có thể nói rằng lịch sử của đường sắt Nhật Bản đã bắt đầu từ đây. Càng tìm hiểu, bạn sẽ càng cảm nhận được sức hấp dẫn và sự gắn bó đặc biệt với tuyến Yamanote.

Tuyến Yamanote bắt đầu hoạt động từ khi nào? Ga cổ nhất là ga nào?

Tuyến Yamanote kết nối 30 ga trong khu vực trung tâm Tokyo, với tổng chiều dài 34,5 km, luôn đông đúc hành khách suốt cả ngày. Lịch sử của tuyến bắt đầu vào năm 1872 (Minh Trị năm thứ 5), khi chính phủ Minh Trị mở đoạn đường sắt giữa Shimbashi và Yokohama. Đến năm 1914 (Đại Chính năm thứ 3), ga Tokyo được khai trương. Hình thức vận hành theo vòng tròn như hiện nay được bắt đầu vào năm 1925 (Đại Chính năm thứ 14).

Danh sách các ga trên tuyến Yamanote theo thứ tự đi vào hoạt động

Ga Shinagawa: Điểm khởi đầu của tuyến Yamanote (khai trương năm 1872)

Trước khi tuyến đường sắt nối Shinbashi và Yokohama chính thức khai trương, đoạn tạm khai trương là từ Shinagawa đến Yokohama, với ga Shinagawa ra đời để phục vụ tuyến này, trở thành điểm khởi đầu của tuyến Yamanote và là ga lâu đời nhất ở Tokyo. Ban đầu, dự kiến xây dựng ga tại khu vực Shinagawa-juku, một trạm nghỉ đầu tiên của Tokaido (một trong năm tuyến đường chính thời Edo).

Tuy nhiên, vì bị người dân phản đối do chưa từng thấy tàu hỏa, khu vực được chọn đã bị thay đổi. Người ta lấp biển để xây dựng ga ở một khu vực nằm trong vịnh Tokyo. Do đó, ga được đặt tên là "Shinagawa Station" nhưng thực chất nằm ở Minato-ku, chứ không phải Shinagawa-ku.

Năm 1885, tuyến đường sắt tư nhân đầu tiên của Nhật Bản, tuyến Nihon Tetsudo Shinagawa (tiền thân của tuyến Yamanote), khai trương, biến Shinagawa thành ga kết nối. Nhà ga hiện tại được chuyển đến vị trí gần phía bắc, gần hơn với Shinbashi, vào năm 1901 sau lần tái xây dựng.

Ga Shinjuku: Từng có ngày không có khách sử dụng

Năm 2022, Shinjuku được ghi vào sách kỷ lục Guinness là ga có lượng hành khách đông nhất thế giới với trung bình khoảng 2,7 triệu lượt người mỗi ngày. Tuy nhiên, khi mới khai trương cùng với tuyến Shinagawa, ga này chỉ có khoảng 50 khách mỗi ngày, và thậm chí không có khách vào những ngày mưa.

Lý do là ban đầu, nhà ga dự kiến được xây dựng tại khu vực giao nhau giữa hai tuyến đường Koshu Kaido và Ome Kaido (gần vị trí ga Shinjuku Sanchome ngày nay). Tuy nhiên, giống như trường hợp ga Shinagawa, cư dân địa phương đã phản đối, buộc nhà ga phải chuyển về phía tây, cách vị trí dự kiến ban đầu khoảng 500m, đến một khu vực khá hẻo lánh.

Đến năm 1889, khi tuyến đường sắt Kōbu giữa Shinjuku và Tachikawa (nay là một phần của tuyến Chuo Main Line) khai trương, lượng khách bắt đầu tăng lên, giúp Shinjuku dần trở thành một ga lớn với quy mô ngày càng mở rộng.

Ga Ikebukuro: Nhà ga không nằm trong kế hoạch ban đầu

Ga Ikebukuro, cùng với ga Shinjuku và ga Shibuya, nổi tiếng với lượng hành khách cực kỳ đông đúc. Ban đầu, ga này được xây dựng làm điểm phân nhánh của tuyến Tetsudo Toshima (nay là một phần của tuyến Yamanote), nối từ Tabata đến tuyến Shinagawa. Tuy nhiên, địa điểm ban đầu để xây dựng ga không phải là Ikebukuro.

Địa điểm đầu tiên được chọn là khu vực gần Zōshigaya. Tuy nhiên, nếu đặt đường ray thẳng từ Tabata, tuyến đường sẽ chạm đúng vào nhà tù Sugamo mới được di dời. Để tránh điều này, kế hoạch xây dựng ga Zōshigaya đã bị hủy bỏ, và thay vào đó, ga sẽ được nối với ga Mejiro đã hoạt động trước đó.

Tuy nhiên, người dân sống quanh ga Mejiro cũng phản đối việc xây dựng tuyến đường sắt. Hơn nữa, khu vực này không có đủ không gian để mở rộng nhà ga hoặc xây dựng đường ray. Cuối cùng, địa điểm được chọn là khu vực Ikebukuro, nằm về phía bắc ga Mejiro. Ga Ikebukuro ra đời như một giải pháp thay thế, bất đắc dĩ nhưng phù hợp.

Ga Tokyo: Ban đầu chỉ có cửa ra ở phía Marunouchi

Ga Tokyo, được quy hoạch như một nhà ga trung tâm của thủ đô và biểu tượng quốc gia đại diện cho Thiên hoàng, ban đầu được gọi là Chūō Teishajō (Nhà ga Trung tâm). Nhà ga Tokyo này nổi bật với tòa nhà gạch đỏ do kiến trúc sư nổi tiếng Tatsuno Kingo thiết kế, và vào năm 2003, nó đã được công nhận là Tài sản Văn hóa Quan trọng của quốc gia.

Khi mới khánh thành, ga chỉ có lối ra ở phía Marunouchi (phía tây), đối diện Cung điện Hoàng gia. Để đi đến những khu phố sầm uất như Nihonbashi hay Ginza ở phía đông, hành khách phải đi vòng hàng trăm mét quanh nhà ga, gây nhiều bất tiện.

Để khắc phục sự bất tiện này, lối ra ở phía Yaesu (phía đông) được mở vào năm 1929, 15 năm sau khi ga Tokyo chính thức khai trương.

Những điều thú vị ít ai biết về tuyến Yamanote

Bạn đã bao giờ tự hỏi những điều kỳ lạ hay nhỏ nhặt liên quan đến tuyến Yamanote? Dưới đây là một số thông tin thú vị mà bạn có thể chưa biết nhưng chắc chắn sẽ thấy thú vị khi tìm hiểu!

1. Nguồn gốc tên gọi Yamanote

"Yamanote" dùng để chỉ những khu vực cao nằm trên đồi, đối lập với "Shitamachi" (khu vực trũng thấp, thường là khu phố thương mại). Tuyến Yamanote chạy qua các vùng đồi núi gập ghềnh, như các khu vực Shinagawa hay Toshima, nơi từng được gọi là "Yamanote" từ thời xưa vì là khu dân cư cao cấp. Chính vì vậy, tuyến đường sắt kết hợp giữa tuyến Shinagawa và tuyến Toshima được đặt tên là tuyến Yamanote.

Tại sao nhiều người gọi là "Yamate-sen" thay vì "Yamanote-sen"?

Sau Thế chiến II, vào năm 1945, quân đội chiếm đóng đã nhầm lẫn trong cách phiên âm và gọi tuyến này là "Yamate Loop Line." Tuy nhiên, tên chính xác phải là "Yamanote-sen." Đến năm 1971, Công ty Đường sắt Quốc gia Nhật Bản đã thống nhất cách đọc và trả lại tên gốc "Yamanote-sen" trong chiến dịch "Discover Japan."

2. Tuyến Yamanote từng có màu vàng

Ngày nay, tuyến Yamanote gắn liền với hình ảnh đoàn tàu màu xanh lục nhạt. Tuy nhiên, từ năm 1950 đến đầu năm 1955, các đoàn tàu trên tuyến Yamanote thực tế có màu nâu, được gọi là "tàu cũ." Sau đó, các đoàn tàu này được thay thế bằng tàu 101 Series với màu vàng sáng (còn gọi là "màu chim hoàng yến"), nhằm phân biệt với màu cam của tuyến Chūō.

Vào những năm sau, các tàu 103 Series với màu xanh lục nhạt (màu "uguisu") được thiết kế đặc biệt cho tuyến Yamanote, phù hợp với đặc điểm các ga gần nhau và độ dốc lớn. Từ đó, màu xanh lục nhạt trở thành biểu tượng của tuyến Yamanote.

Hiện nay, tàu E235 Series, được thiết kế hiện đại với màu xanh lục chạy dọc thân tàu, đã thay thế các tàu cũ, mang đến trải nghiệm mới mẻ và an toàn hơn cho hành khách.

3. Cách phân biệt vòng trong và vòng ngoài

Tuyến Yamanote là một tuyến đường sắt vòng tròn, với hai cách vận hành chính: vòng trong (chạy theo chiều ngược kim đồng hồ) và vòng ngoài (chạy theo chiều kim đồng hồ). Nếu bạn nhầm lẫn và lên nhầm tuyến, rất có thể bạn sẽ mất nhiều thời gian để đến được ga mong muốn. Vậy làm thế nào để phân biệt chúng?

Trước tiên, hãy lắng nghe thông báo phát ra tại sân ga. Thông báo của vòng trong thường sử dụng giọng nữ, trong khi vòng ngoài dùng giọng nam. Thứ hai, hãy chú ý đến thiết kế cửa chắn trên sân ga: vòng trong có một dải màu xanh lục nhạt (màu chim hoét) trên cửa chắn, trong khi vòng ngoài có hai dải. Cuối cùng, một số ga sử dụng giai điệu khởi hành khác nhau cho cùng một bài nhạc, tùy thuộc vào việc tàu chạy theo vòng trong hay vòng ngoài.

4. Bảng điện tử khác biệt so với các tuyến tàu khác

Các bảng điện tử hiển thị thời gian khởi hành ở các nhà ga thông thường cho biết điểm đến, loại tàu, và thời gian khởi hành cụ thể. Tuy nhiên, vì tần suất hoạt động của tuyến Yamanote rất dày đặc (cứ 4-5 phút lại có một chuyến), từ năm 2019, bảng điện tử này đã được cải tiến để hiển thị thời gian còn lại trước khi tàu đến, chẳng hạn như "khoảng X phút nữa". Điều này giúp hành khách dễ dàng hơn khi không cần kiểm tra đồng hồ hoặc điện thoại.

5. Thực tế, Yamanote không phải là tuyến đường vòng hoàn chỉnh

Thông thường, tuyến Yamanote được hiểu là tuyến đường sắt hoặc đoàn tàu đi qua 30 ga, như danh sách các ga đã đề cập ở trên. Tuy nhiên, theo định nghĩa chính thức được đưa ra vào năm 1972 (năm Chiêu Hòa thứ 47) thời Quốc hữu hóa đường sắt, tuyến Yamanote chỉ được quy định là đoạn từ Shinagawa qua Shinjuku đến Tabata với tổng chiều dài 20,6 km.

Vậy còn các ga và đoạn tuyến khác là gì? Đoạn từ Tokyo đến Tabata được gọi là tuyến Tōhoku Main Line, còn đoạn từ Tokyo đến Shinagawa là tuyến Tōkaidō Main Line theo tên chính thức.

Trước khi các tuyến này được kết nối với nhau, tàu đã từng vận hành trực tiếp qua các đoạn Nakano–Tokyo–Shinagawa–Ueno, tạo thành một tuyến đường hình chữ "の". Đến năm 1925 (năm Đại Chính thứ 14), khi đoạn Tokyo–Ueno được hoàn thành, tuyến Tōhoku Main Line và tuyến Tōkaidō Main Line được kết nối, tạo thành một tuyến vòng tròn hoàn chỉnh bao gồm Shinagawa–Shinjuku–Tabata–Tokyo–Shinagawa. Kể từ đó, tuyến này được gọi là "Yamanote Line."

6. Có bao nhiêu tàu chạy trên tuyến Yamanote? Mất bao lâu để hoàn thành một vòng?

Tuyến Yamanote sử dụng tàu gồm 11 toa để nối 30 ga trong một vòng khoảng 60 phút. Vào năm 2017, giờ cao điểm có các chuyến tàu chạy cách nhau chỉ 2 phút, còn ban ngày là 3-5 phút. Đây là một trong những tuyến đường sắt mang lại doanh thu cao nhất Nhật Bản. Tuy nhiên, do ảnh hưởng của đại dịch COVID-19, tần suất tàu đã giảm xuống. Theo lịch trình năm 2022, khoảng cách giữa các chuyến vào ban ngày là 5 phút (tương đương 12 chuyến/giờ).

Dự kiến, đến mùa xuân năm 2025, số lượng chuyến tàu sẽ tăng thêm 10 chuyến/ngày. Vào giờ cao điểm, số chuyến nội sẽ tăng từ 20 lên 21 chuyến/giờ, còn tuyến ngoại sẽ tăng từ 16 lên 17 chuyến/giờ.

Tuyến Yamanote mang trong mình lịch sử phong phú và không ngừng phát triển để trở thành phương tiện di chuyển thuận tiện hơn. Mặc dù có vẻ phức tạp, tuyến đường này thực sự được thiết kế để phục vụ tốt nhất cho người dân. Hy vọng bạn sẽ sử dụng tuyến Yamanote một cách thông minh và tận hưởng hành trình tại Tokyo!

< Tài liệu tham khảo>

Kenji Nakamura, "Sự ra đời của tuyến Yamanote: Lịch sử đường sắt ở Tokyo kết nối tuyến vành đai trong nửa thế kỷ" (Nhà xuất bản Ikaros, 2005, 237 trang)
・Takanori Tomoegawa, Toshihiko Miyake, "Time Slip Yamanote Line" (Nhà xuất bản Taisho, 2003, 192 trang)
・Masashi Ratiri, "Tuyến đường sắt quốc gia Daizen 2017" (Nhà xuất bản Ikaros, 2017, 256 trang)
・Ga xe lửa bận rộn nhất (Kỷ lục Guinness Thế giới)https://www.guinnessworldrecords.jp/world-records/busiest-station
・Tuyến Yamanote E235 (KEN OKUYAMA)https://www.kenokuyamadesign.com/works/jr-east-e235/
・ Marui Green Yamanote Line Nữ ở bên trong và nam ở bên ngoài? (Nhật Bản Keizai Shimbun)2017/5/21 https://www.nikkei.com/article/DGXMZO16566410Y7A510C1000000/
・ Tại sao có những nhà ga mà bạn có thể cảm nhận được "sự hiện diện của một công ty" với "giai điệu khởi hành" của Tuyến Yamanote (ITmedia Business Online)2024/3/26 https://www.itmedia.co.jp/business/articles/2403/26/news024.html
・ Chúng tôi sẽ nâng cao thông tin trên sân ga của các nhà ga như Tuyến Yamanote! (Tin tức JR East Japan)2019/10/15 https://www.jreast.co.jp/press/2019/tokyo/20191015_1_to.pdf
・ Điều gì sẽ xảy ra với tình trạng tắc nghẽn nếu số lượng "chuyến tàu buổi sáng" giảm so với ban đầu? (Toyo Keizai Online)2024/9/20 https://toyokeizai.net/articles/-/828598?display=b
・JR East Japan sẽ tăng 10 chuyến tàu Tuyến Yamanote vào mùa xuân năm 25, Hayabusa cũng tăng 1 chuyến khứ hồi (Japan Keizai Shimbun) 2024/12/13 https://www.nikkei.com/article/DGXZQOUC135FC0T11C24A2000000/