"ผี" ของญี่ปุ่นคืออะไร? นิทานสยองขวัญขึ้นชื่อ "โทไคโดยตสึยะไคดัน" และสรุปกิจกรรมเกี่ยวกับเรื่องผีๆ

ขออนุญาตถามตามตรง คุณเคยเจอ "ผี" มาก่อนมั้ย? แม้กระทั่งคนที่ไม่เคยเจอผีจริงๆ ก็อาจจะเคยเห็น "ผี" ที่ถูกนำมาทำเป็นภาพยนตร์หรือละครทีวีของญี่ปุ่นกันสินะคะ

แล้วคุณรู้หรือไม่ว่าในญี่ปุ่นมี "วันผี" (幽霊の日 / Yurei no Hi) ซึ่งเป็นวันพิเศษที่คนส่วนใหญ่ไม่รู้จักกันค่ะ ในบทความนี้ เราจะแนะนำถึง "วันผี" ว่ามีที่มาจากไหน และการก่อตั้งวันนี้ขึ้นมาก็ไม่ได้มีแค่ความน่ากลัวของผีญี่ปุ่นเท่านั้น แต่ยังมีด้านที่หลายคนยังไม่ค่อยจะรู้จักอีกด้วยค่ะ

*คำว่า 幽霊 "ยูเร" ในภาษาญี่ปุ่น หมายถึงผีที่เป็นวิญญาณของคนตาย ต่างจาก 妖怪 "โยไค" ที่เป็นภูตพรายที่เกิดขึ้นตามธรรมชาติ หรือ お化け "โอบาเกะ" ซึ่งใช้เรียกรวมๆ ซึ่งที่จำแลงร่างหลอกคน ซึ่งจะไม่จำแนกประเภทคล้ายกับที่คนไทยเรียกรวมๆ กันว่า "ผี"

ผีญี่ปุ่นคืออะไร? รูปลักษณ์ติดตาขอใครหลายคนคือ...

คนญี่ปุ่นเมื่อได้ยินคำว่า "ผี" หลายคนมักจะนึกภาพดังต่อไปนี้กันค่ะ

• ผู้หญิงที่มีผมยาวทรงกระเซอะกระเซิง สวมซับในกิโมโนสีขาว
• ไม่มีขาให้เห็นใต้ชายกิโมโนลงไป และมีผ้าสามเหลี่ยมที่เรียกว่า "เท็นกัน" (天冠 / Tenkan หรือ Tengan) ที่ผูกบนหัวเหมือนผ้าโพกหัวสีขาว
• มักปรากฏตัวใต้ต้นหลิวริมแม่น้ำ โผล่มาจากหลังหินหลุมศพที่วางเรียงกันในพื้นที่วัด พร้อมกับดวงไฟวิญญาณสีฟ้าและเสียงหวีดที่ดังขึ้นมาจากที่ใดไม่รู้
• ยืดแขนออกมาข้างหน้า และหักข้อมือลงพร้อมพูดกระซิบเบาๆ ว่า "อุราเมชิยา〜" (うらめしや / urameshiya แปลว่า เกลียดแค้น)

นี้คือรูปลักษณ์ที่หลายคนติดภาพของ "ผี" ญี่ปุ่นค่ะ

ความเป็นมาของการก่อตั้ง "วันผี"

วันผีของญี่ปุ่นถูกกำหนดในวันที่ 26 กรกฎาคม มีเรื่องราวเกี่ยวกับ "ไคดัน" (怪談 - เรื่องสยอง) ที่มีความเกี่ยวข้องอย่างลึกซึ้งกับวันนี้ แล้วเรื่องสยองนั้นคือเรื่องอะไรกันเอ่ย

ทำไม "วันผี" ถึงเป็นวันที่ 26 กรกฎาคม: "โทไกโดยตสึยะไคดัน" และผี

จริงๆ แล้วนั้น เมื่อประมาณ 200 ปีที่แล้ว ในปี 1825 ในวันนี้ มีการแสดงคาบูกิจาก สึรุยะ นัมโบคุ รุ่นที่ 4 เป็นครั้งแรกที่เรียกว่า "โทไกโดยตสึยะไคดัน" (เรื่องสยอง ยตสึยะแห่งทางหลวงโทไคโด) และนี่คือที่มาของการที่วันที่ 26 กรกฎาคมได้กลายเป็น "วันผี" ค่ะ นั่นก็เพราะเรื่องสยองนี้ "ผี" เป็นส่วนสำคัญของเนื้อเรื่อง เราขอนำเรื่องย่อจากคาบูกิ on the web "โทไคโดยตสึยะไคดัน" มาแนะนำกันคร่าวๆ ค่ะ

เรื่องย่อของเรื่องสยอง โทไคโดยตสึยะไคดัน

ยตสึยะ ซาม่อน มีลูกสาวสวย 2 คนชื่อ โออิวะ และ โอโซเดะ โออิวะได้เป็นภรรยาของ มินาทานิ อิเอม่อน ซึ่งทั้งคู่ก็ได้อาศัยอยู่ร่วมกัน แต่อิเอม่อนนี้ได้ฆ่าซาม่อนที่พยายามมาพาตัวโออิวะกลับบ้าน โออิวะที่ไม่รู้ว่าอิเอม่อนคือฆาตกรที่ฆ่าพ่อของเธอก็ได้แต่งงานกับเขา แต่อิเอม่อนที่เบื่อกับการใช้ชีวิตยากจนและปรับตัวไม่เข้ากันกับบุคลิกของโออิวะ สุดท้ายก็ได้นอกใจโออิวะและไปคบหากับหลานสาวของบ้านข้างๆ โออิวะได้ดื่มยาพิษที่บ้านนั้นส่งมาให้ ทำให้หน้าตาเปลี่ยนไปอย่างน่าเกลียดอัปลักษณ์ และยังมารู้ว่าถูกอิเอม่อนนอกใจ หลังจากโออิวะตายอย่างน่าสงสาร อิเอม่อนที่คิดว่าเจ้าสาวใหม่ของตนเป็นโออิวะก็ได้พลั้งมือฆ่าเจ้าสาวคนข้างบ้านไป อิเอม่อนที่สูญเสียทุกอย่างก็ยังถูกผีของโออิวะตามรังควาญทุกคืน อิเอม่อนซึ่งทำความชั่วและยังลอยนวลอยู่นั้น ในที่สุดถูกโยโมชิจิ (ผู้ที่เคยมีความสัมพันธ์กับโอโซเดะ น้องสาวของโออิวะ) และคนอื่นๆ สังหารลง และความแค้นของโออิวะก็ได้รับการชำระไป

สถานที่ที่เกี่ยวข้องกับ "ยตสึยะไคดัน" ที่ยังคงมีอยู่ในโตเกียวในปัจจุบัน

อนึ่ง ในปัจจุบันยังมีวัดและศาลเจ้าที่เรียกว่า "โออิวะอินาริ" อยู่ในโตเกียว ซึ่งเป็นที่รู้จักว่าเป็นสถานที่บูชาตัวละคร "โออิวะซัง" ที่เราได้แนะนำไปข้างต้นค่ะ ตัวอย่างเช่น ในย่านชินจูกุ ซึ่งมี "ศาลเจ้าโออิวะอินาริทามิยะ" และ "วัดโออิวะอินาริโยอุนจิ" อยู่ทั้งสองข้างของถนน ในอุโบสถหลัดของวัดโยอุนจิยังมีรูปสลักไม้ของ "โออิวะซัง" และมี "บ่อน้ำที่เกี่ยวข้องกับโออิวะซัง" ในบริเวณวัดด้วย นอกจากนี้ ในช่วงที่มีการแสดงคาบูกิ นักแสดงและผู้ที่เกี่ยวข้องที่จะแสดงเรื่องนี้ก็จะมาที่วัดเพื่อขอพรให้ปลอดภัยและประสบผลสำเร็จ นอกจากนี้ยังมี "ศาลเจ้าโออิวะอินาริทามิยะ" อีกหนึ่งแห่งในเขตชูโอ ซึ่งเป็นที่รู้จักว่าได้รับการสร้างขึ้นในช่วงต้นของสมัยเมจิตามคำขอของนักแสดงคาบูกิและผู้ที่เคารพศรัทธาในเรื่องนี้ ซึ่งตั้งอยู่ในที่ดินที่มีทำเลสะดวกสบายใกล้กับโรงละครเลยค่ะ

กิจกรรมเกี่ยวกับผี: จังหวัดยามากุจิ มีภาพวาดผีที่สืบทอดกันมาในอำเภอชิโมโนเซกิ

ทางเราไม่สามารถยืนยันข้อมูลเกี่ยวกับกิจกรรมที่จัดขึ้นในวัน "วันผี" วันที่ 26 กรกฎาคมได้เลยค่ะ แต่เราก็พบข้อมูลว่ามีการจัดกิจกรรมที่เกี่ยวข้องกับ "ผี" ซึ่งก็คือ "เทศกาลผี" จัดขึ้นที่วัดแห่งหนึ่งค่ะ

"เทศกาลผี" นี้จัดขึ้นทุกปีในวันที่ 17 กรกฎาคมที่วัดโยฟุกุจิในอำเภอชิโมโนเซกิ จังหวัดยามากุจิ ในกิจกรรมนี้ "ภาพวาดผี" ที่ถูกสืบทอดมาในวัดจะถูกเปิดให้ชมเป็นประจำทุกปี ภาพวาดผีนี้เป็น "ภาพวาดผีผู้มีจิตใจงดงาม" ซึ่งเป็นภาพวาดโดยฝีมือของเจ้าอาวาส เป็นภาพของผีของเด็กสาวคนหนึ่งที่ตายเมื่อยังอ่อนวัย แต่เนื่องจากยังเป็นห่วงพ่อแม่ที่ยังทำใจไม่ได้ จึงมาปรากฏตัวขึ้นที่ข้างเตียงของเจ้าอาวาสเพื่อขอให้เจ้าอาวาสนำเรื่องไปเทศนาให้พ่อแม่ของเธอ นอกจากนี้ยังมีการเล่ากันสืบมาว่า "ถ้าอาบควันจากธูปที่ถูกจุดขึ้นที่หน้าวัดจะใช้ชีวิตโดยไม่มีโรคภัยไข้เจ็บเลยได้" กันด้วยค่ะ

เรื่องราวของผีที่ไม่ได้มีแต่ความน่ากลัว: ผีเลี้ยงลูก

ดังที่เราได้กล่าวกันมาแล้วนะคะ ในเรื่องที่ถูกจัดให้เป็น "เรื่องผี" ประเภทเดียวกัน ก็ยังมีทั้งเรื่อง "ผีที่เป็นวิญญาณผู้ตาย" เช่น "โออิวะซัง" ใน "โทไคโดยดสึยะไคดัน" และเรื่องที่ผีที่มีจิตใจงดงามอย่างที่สืบทอดกันมาในวัดที่อำเภอชิโมโนเซกิค่ะ ดังนั้น แม้แต่วิธีการกล่าวถึง "ผี" ก็มีหลากหลายรูปแบบ ดังที่คงจะได้ทราบกันไปแล้ว ใช่มั้ยคะ

ถึงกระนั้น ใน "เรื่องสยอง" ที่เป็นผลงานของผู้เขียนชื่อดังชาวอังกฤษ และได้มายังญี่ปุ่นในยุคเมจิและใช้ชีวิตในช่วงบั้นปลายที่นี่ ลาฟคาดิโอ เฮิร์น (ชื่อญี่ปุ่น โคอิซุมิ ยาคุโมะ) ได้เขียนเรื่อง "เมืองหลวงของดินแดนแห่งเทพ" (The Chief City of the Province of the Gods) ภายในมีเรื่องผีที่ถ่ายทอดกันมาในอำเภอมัตสึเอะ จังหวัดชิมาเนะ ถูกหยิบยกมาแนะนำไว้ด้วยค่ะ

- ทุกคืนที่ร้านขายลูกอมเล็กๆ ในมัตสึเอะ มีผู้หญิงที่หน้าสีซีดเซียวใส่ชุดขาวมาซื้อลูกอมกลางดึกทุกคืน เจ้าของร้านลูกอมที่เกิดความสงสัยก็จึงแอบสะกดรอยตามหลังผู้หญิงคนนี้ไปในคืนหนึ่ง และพบว่าผู้หญิงคนนี้เข้าไปในสุสาน ในคืนถัดไป ผู้หญิงที่มาที่ร้านลูกอมก็ไม่ได้ซื้ออะไรสักอย่าง แต่เธอกลับกวักมือราวกับเรียกให้เขามาด้วยกัน และเมื่อได้ตามไปถึงสุสาน ผู้หญิงคนนั้นหายเข้าไปในหลุมศพแห่งหนึ่ง และเมื่อเปิดหลุมศพนั้นขึ้นก็พบว่ามีศพของผู้หญิงคนเดียวกับที่มาที่ร้านลูกอม และทารกที่ยังมีชีวิตอยู่ และข้างๆ ทารกมีชามเล็กๆ ที่มีลูกอมอยู่ข้างใน ดูเหมือนวิญญาณของผู้เป็นแม่จะนำลูกอมมาและคอยเลี้ยงลูกของเธอ (ที่มา: The Chief City of the Province of the Gods)

เฮิร์นที่นำเอาเรื่องราวเรื่องนี้มาแนะนำในหนังสือของเขาได้วิจารณ์ไว้ว่า "ความรักนั้นมีอำนาจแข็งเกร่งยิ่งกว่าความตาย (love being stronger than death)" หัวใจผู้เป็นแม่ที่คิดถึงแต่ลูกและปรารถนาให้ลูกเติบโตขึ้นอย่างสมบูรณ์แข็งแรงสามารถก้าวข้ามกำแพงที่เรียกว่าความตายได้ มันอาจจะเป็นเรื่องราวที่ฟังดูอบอุ่นใจมากกว่าความลี้ลับและความสยองค่ะ

เรื่องราวเกี่ยวกับ "ผีเลี้ยงลูก/ผีซื้อลูกอม" นี้ไม่ได้จำกัดอยู่เฉพาะที่มัตสึเอะที่เฮิร์นได้นำเสนอเท่านั้น แต่ยังมีเรื่องราวที่คล้ายคลึงกันที่เล่าขานกันมาทั่วประเทศ และอันที่จริงแล้ว ร้าน "มินาโตยะ ร้านต้นตำหรับลูกอมผีเลี้ยงลูก" ที่ตั้งอยู่ในเขตฮิกาชิยามะของอำเภอเกียวโต ก็ยังมี "ลูกอมผีเลี้ยงลูก" ตามตำนานดังกล่าวที่ยังถูกขายอยู่มาจนถึงปัจจุบัน สำหรับผู้ที่เดินทางมาเที่ยวที่เกียวโต การเดินทางไปที่ร้านนี้โดยตามรอยผีผู้เป็นแม่ตามเรื่องเล่าก็อาจจะเป็นไอเดียที่น่าสนใจค่ะ

สรุป: สิ่งที่ควรระวังมากกว่าผี

ถึงจุดนี้ เราได้นำเสนอเรื่องราวเกี่ยวกับ "วันผี" ซึ่งเป็นวันรำลึกพิเศษของญี่ปุ่น และเรื่องราวผีที่เกี่ยวข้องกับวันนี้ รวมถึงการจัดกิจกรรมที่เกี่ยวข้องกับผีค่ะ

ในญี่ปุ่น เมื่อถึงฤดูร้อน จะมีคนที่ไปที่สถานที่เช่นสุสาน หรือสถานที่ร้าง หรือที่ที่เรียกว่า "จุดอาถรรพ์" เพื่อทำ "การทดสอบความกล้า" อาจจะมีคนที่สนใจในการทดสอบความกล้านี้ แต่สิ่งที่เราอยากจะให้คุณระวังไว้ก็คือไม่ควรไปยังสถานที่ที่คุณไม่ควรเข้าไปในแง่มุมด้านกฎหมายและความปลอดภัยทางกายภาพค่ะ  การเข้าไปในที่ส่วนบุคคลโดยไม่ได้รับอนุญาตจากเจ้าของที่ดินคือการกระทำที่ผิดกฎหมาย นอกจากนี้ การเข้าไปในสถานที่ที่มืดและแคบที่คุณไม่สามารถมองเห็นสิ่งรอบๆ หรือสถานที่ที่ไม่ได้รับการดูแลนาน นอกจากเป็นปัญหาที่เกี่ยวข้องกับอาถรรพ์และผีสางแล้ว ยังเป็นการกระทำที่ทำให้ตัวคุณเองตกอยู่ในสภาวะที่เสี่ยงอันตรายด้วยค่ะ

เราเข้าใจว่าอาจมีบางคนที่จะอยากพบเจอสิ่งที่น่ากลัว แต่คุณควรหลีกเลี่ยงการกระทำที่ทำให้ผู้อื่นเดือดร้อน หรือทำให้ตัวคุณเองอยู่ในสภาวะที่เสี่ยงอันตราย และควรปฏิบัติตามความรับผิดชอบต่อการกระทำของตัวคุณเองด้วยค่ะ