5 นิทานพื้นบ้านและตำนานญี่ปุ่นที่ไม่ค่อยเป็นที่รู้จัก

แม้ว่าตำนานและนิทานพื้นบ้านของญี่ปุ่นบางเรื่องจะเป็นที่รู้จักไปทั่วโลกจากความนิยมของอนิเมะและมังงะ แต่ก็ยังมีเรื่องเล่าที่ไม่ค่อยมีใครรู้จักอีกมาก เมื่อผสมผสานแง่มุมของศาสนาหลักสองศาสนาของญี่ปุ่นอันได้แก่ชินโตและพระพุทธศาสนา ตลอดจนนิทานจากประเทศจีน อินเดีย เกาหลี และที่อื่น ๆ นิทานพื้นบ้านของญี่ปุ่นเป็นโลกแห่งจินตนาการและบทเรียนอันแสนมหัศจรรย์ เรื่องราวมากมายในคอลเล็กชั่นนิทานโบราณที่เรียกว่า คอนจาคุโมโนกาตาริชู (今昔物語集 / Konjaku Monogatarishu) ซึ่งมีอายุย้อนไปถึงสมัยเฮอันและมีเรื่องราวมากกว่า 1,000 เรื่อง ในขณะที่ประเทศส่วนใหญ่กำหนดนิทานพื้นบ้านว่าเป็นเรื่องที่สืบทอดด้วยคำบอกเล่าหรือเพลง แต่ในญี่ปุ่นอาจรวมถึงนิทานที่มีการเขียนเป็นลายลักษณ์อักษรด้วย

1. Urashima-Taro

ตำนานของอุราชิมะทาโร่ย้อนไปถึงศตวรรษที่ 8 ในรูปแบบดั้งเดิม และมีหลายเวอร์ชั่นและเป็นที่ชื่นชอบของเด็ก ๆ มานานนับหลายปีแล้ว เรื่องราวดังกล่าวปรากฏในหนังสือระดับประถมศึกษาและเพลงตามโรงเรียน และยังเป็นแรงบันดาลใจให้กับหนึ่งในตัวอย่างอนิเมะเรื่องแรก ๆ ที่ออกฉายในปี 1918 ด้วย

เรื่องราวของการช่วยชีวิตเต่า

ขณะออกไปตกปลา ชายหนุ่มชื่ออุราชิมะ ทาโร่ ได้เห็นเต่าถูกกลุ่มเด็กรังแก จึงรีบวิ่งไปช่วยเต่าเอาไว้ และปล่อยให้กลับลงไปในน้ำ ไม่กี่วันต่อมา เต่าก็มาเยี่ยมอีกครั้ง โดยบอกว่าเขาช่วยชีวิตสัตว์เลี้ยงแสนรักของ โอโตฮืเมะ ลูกสาวของ ริวจิน จักรพรรดิแห่งท้องทะเล

เพื่อเป็นการตอบแทน จักรพรรดิได้เชิญเขาไปที่วังของพระเจ้ามังกร วังริวกู และเขาได้ขี่เต่าไปที่นั่น เขาได้รับการต้อนรับจากจักรพรรดิและลูกสาวที่เขาช่วยสัตว์เลี้ยงของเธอไว้ มีนามว่า โอโตฮิเมะ ทาโร่ก็ตกหลุมรักเธอในทันที หลังจากอยู่กับเธอ ในที่สุดเขาก็คิดถึงบ้านและบอกโอโตฮิเมะว่าเขาอยากจะกลับไปบนพื้นดิน เธอให้กล่องอัญมณีแก่เขาและเตือนเขาด้วยความเศร้าใจว่าอย่าเปิดมันเสีย เมื่อเขากลับมาบนโลกเหนือท้องทะเล เขาพบว่าแทนที่จะผ่านไปไม่กี่วันอย่างที่เขาใช้ชีวิตจริง กลับกลายเป็นว่าเวลาได้ผ่านไปหลายปีในขณะที่เขาอยู่ใต้ทะเล เมื่อไม่มีครอบครัวและเพื่อนฝูงเหลือแล้ว เขามองไปที่กล่อง ลืมหรือเพิกเฉยต่อคำเตือนของเจ้าหญิง เขาเปิดกล่องนั้น กลายเป็นชายชราผมขาวทันที

เรื่องราวยังมีตอนจบแบบแฮปปี้ด้วย: ในอีกรูปแบบหนึ่ง กล่องมีสามชั้น ชั้นหนึ่งมีปีกของนกกระเรียน อีกชั้นหนึ่งมีควันสีขาว และอีกอันหนึ่งมีกระจก เมื่ออุราชิมะทาโร่กลายเป็นชายชรา เขามองตัวเองในกระจก แล้วปีกนกก็เข้ามาติดตัวเขา เปลี่ยนเขาให้ก็กลายเป็นนก โอโตฮิเมะยังได้แปลงร่างเป็นเต่าและไปหาอุราชิมะทาโร่ที่ชายหาด นกกระเรียนและเต่าเป็นสัญลักษณ์ของอายุยืนในญี่ปุ่น และเป็นสัญลักษณ์แห่งความรักที่ยั่งยืนสำหรับทั้งคู่ด้วย

2. Hanasaka Jiisan

เรื่องราวของฮานะซากะจีซัง หรือ คุณตาเนินดอกไม้ เป็นเรื่องราวที่น่าสนใจพร้อมคติสอนใจที่ชัดเจน เป็นเรื่องราวยอดนิยมสำหรับครอบครัว แต่ก็มีคติสอนใจสำหรับผู้อ่านทุกคน

ชายชราผู้ทำให้ดอกไม้บานเร็ว

คู่สามีภรรยาสูงอายุซึ่งใช้ชีวิตอย่างสงบสุขได้พบลูกสุนัขเข้าและเอามาเลี้ยง เพลิดเพลินกับเพื่อนคลายเหงาและความสนุกสนานที่มันนำมาให้ ขณะที่เจ้าสุนัขตัวเล็กขุดดินอยู่ในสวน ก็ได้พบกล่องทองคำ ทำให้เจ้าของบ้านที่ฐานะไม่ค่อยดีมีความสุขมาก เมื่อเห็นเช่นนี้ เพื่อนบ้านจึงขอยืมสุนัขและปล่อยให้มันขุดดินในสวนของเขาบ้าง โดยหวังว่าเขาจะร่ำรวยได้เช่นกัน น่าเสียดายที่สุนัขพบแต่กระดูก ทำให้เพื่อนบ้านโกรธจัด เขาฆ่าสุนัขทิ้ง อล้วไปบอกเพื่อนบ้านว่ามันตายตามธรรมชาติ สองตายายได้ฝังสัตว์เลี้ยงแสนรักของตนไว้ใต้ต้นไม้ตรงจุดที่มันไปพบสมบัติ ไม่นานหลังจากนั้น เจ้าของสุนัขก็ฝันว่าสุนัขของเขาบอกให้เขาโค่นต้นไม้แล้วทำครกตำข้าวโดยใช้ไม้ที่ได้ เขาก็ทำตามในชีวิตจริง ครกนั้นเปลี่ยนข้าวที่ใส่ลงไปให้กลายเป็นทองคำจนทั้งสองตายายก็ดีใจใหญ่ เพื่อนบ้านจึงขอยืมครกอีกครั้ง แต่ข้าวของเขากลับกลายเป็นผลไม้รสเปรี้ยวแทน ทำให้เขาโกรธจนทุบครกให้แหลกเป็นชิ้น ๆ คืนนั้นสุนัขก็มาปรากฏตัวต่อหน้าเจ้านายของมันในความฝันอีกครั้งหนึ่ง สุนัขบอกให้เขาโปรยขี้เถ้าบนต้นซากุระ และเขาก็ทำในเช้าวันรุ่งขึ้น พอต้นซากุระบานสะพรั่ง ไดเมียว (ผู้ครองแคว้น) ที่ผ่านไปมาเห็นก็รู้สึกประทับใจมากจนเขามอบของขวัญให้ทั้งคู่ เมื่อเพื่อนบ้านขี้อิจฉาพยายามจะโรยขี้เถ้าดูบ้าง ขี้เถ้าก็กลับปลิวไปโดนหน้าไดเมียว ทำให้เขาโกรธมาก จึงส่งเพื่อนบ้านคนนั้นเข้าคุก เมื่อเขากลับมาหลังพ้นโทษ ทุกคนในหมู่บ้านของเขาได้เมินเฉยต่อเขา ทำให้เขาต้องไปหาบ้านใหม่ เพราะพฤติกรรมอันไม่พึงประสงค์ของเขานั่นเอง

3. Bunbuku Chagama

นิทานที่สั้นและพิศดารเรื่องหนึ่ง บุนบุคุชากามะ เล่าเรื่องราวของสิ่งมีชีวิตของญี่ปุ่นที่รู้จักกันดี นั่นก็คือ ทานุกิ ชื่อของเรื่องหมายถึงความสุขที่ผุดขึ้นเหมือนฟองในกาน้ำชา และมีโครงสร้างคล้ายกับนิทานหลายเรื่องซึ่งแสดงถึงการเสียสละและการตอบแทนความเมตตา

เรื่องเล่าของทานุกิจำแลงกาย

คืนหนึ่ง ได้ชาวบ้านคนหนึ่งไปพบทานุกิติดกับดัก และตัดสินใจที่จะสงเคราะห์เจ้าสัตว์ตัวนี้โดยปล่อยมันให้เป็นอิสระ ต่อมาในคืนนั้น ทานุกิได้ไปเยี่ยมชายคนนั้นที่บ้านและแสดงความขอบคุณ และแปลงร่างเป็นกาน้ำชา บอกให้ชายยากจนคนนั้นขายมันในราคาดี เขาขายกาน้ำชาให้พระ เมื่อพระนำไปวางบนกองไฟ เจ้าทานุกิก็ไม่สามารถทนความร้อนได้ ทานุกิจึงจำแลงร่างครึ่งหนึ่งกลับสู่สภาพเดิมและวิ่งหนีไปทันทีที่ขาของมันปรากฏขึ้น

4. O-Tsuki-sama no o-tsukai

นิทานกระต่ายบนดวงจันทร์ของญี่ปุ่น เชื่อกันว่ามีต้นกำเนิดมาจากนิทานทางพุทธศาสนา เป็นเรื่องสั้น ๆ แต่ไม่ได้โรยด้วยกลีบกุหลาบอย่างแน่นอน ภาพกระต่ายและพระจันทร์เสี้ยวยอดนิยมมีให้เห็นทุกที่ในญี่ปุ่น ตั้งแต่กล่องเบนโตะไปจนถึงเครื่องเขียน แต่มีเพียงไม่กี่คนที่จะรู้ว่าพวกมันเดินทางไปไกลขนาดนั้นได้อย่างไร

เรื่องราวของกระต่ายที่ไปถึงดวงจันทร์

เรื่องนี้ขึ้นอยู่กับเวอร์ชั่นต่าง ๆ ที่บอกเล่าแตกต่างกันไปตามภูมิภาค แต่โดยรวมแล้ว ในคืนหนึ่ง ชายผู้อาศัยอยู่บนดวงจันทร์ตัดสินใจไปเยือนโลก เขาทำตัวเป็นนักเดินทางเร่ร่อน เขาได้พบกับสัตว์สามตัว ได้แก่ สุนัขจิ้งจอก ลิง และกระต่าย และได้ขอให้ทั้งสามช่วยเขาหาอาหาร แต่ละตัวก็นำของบรรณาการมาให้เขา สุนัขจิ้งจอกนำปลา ลิงนำผลไม้มาให้ แต่กระต่ายให้ได้แต่หญ้า เมื่อตระหนักว่าของของตนช่างด้อยค่านัก เจ้ากระต่ายจึงขอให้นักเดินทางจุดไฟ และเมื่อเขาได้จุดไฟแล้ว มันก็กระโดดลงไปในกองไฟนั้น เห็นแก้ความเสียสละของเขา ชายบนดวงจันทร์รีบกลับคืนร่างที่แท้จริงอย่างรวดเร็วและช่วยกระต่ายจากกองไฟ พามันกลับไปสู่ดวงจันทร์ด้วยกัน มีการกล่าวกันว่าสามารถมองเห็นกระต่ายตำโมจิบนดวงจันทร์ได้นับแต่นั้นมา

5. Saru Kani Gassen - ศึกปูปะทะลิง

เรื่องราวเกี่ยวกับสัตว์อีกเรื่องหนึ่ง การต่อสู้ของปูกับลิงเป็นเรื่องราวที่มีมากกว่าแค่เรื่องการแก้แค้น เรื่องราวดังกล่าวปรากฏในบันทึกล่าสุด โดยบันทึกที่เก่าแก่ที่สุดย้อนหลังไปถึงปี ค.ศ. 1885 แต่เชื่อกันว่าน่าจะเก่าแก่มากกว่านั้นในฐานะเรื่องเล่าแบบปากต่อปากก่อนมีการบันทึกด้วย

เรื่องราวความบาดหมางระหว่างปูกับลิง

อยู่มาวันหนึ่ง ปูได้เจอข้าวปั้นระหว่างที่ออกไปเดิน แต่ในไม่ช้าก็พบลิงตัวหนึ่งซึ่งชักชวนให้ปูแลกข้าวปั้นกับเมล็ดพลับ ปูตัดสินใจเพาะเมล็ดที่ได้ และต้นไม้ที่อุดมสมบูรณ์ก็เติบโตขึ้น แต่ปูเอื้อมไปไม่ถึงผล ลิงเสนอว่าจะปีนต้นไม้และเก็บผลให้ แต่กลับเอาไปกินเองแล้วปาผลไม้ใส่ปูเท่านั้น ความเครียดแค้นทำให้ปูวางไข่ก่อนตายไป

เมื่อพวกลูกปูฟักออกมาแล้ว ลูกปูก็รวบรวมสหายต่าง ๆ อย่างเกาลัด ขี้วัว ผึ้ง และครก พวกเขาแอบไปที่บ้านของลิงและซุ่มรอการกลับมาของลิง แต่ละตัวก็อยู่ในที่ซ่อนเฉพาะของตน เมื่อเจ้าลิงกลับมา มันพยายามจุดไฟแต่ก็ถูกเกาลัดเอาไฟลน มันรีบวิ่งไปที่ถังน้ำแต่ก็โดนผึ้งต่อย ทำให้มันวิ่งออกจากบ้านไปแต่ก็ลื่นไถลเมื่อไปเหยียบขี้วัวเข้าก่อน เมื่อเจ้าลิงไปถึงข้างนอกก็ถูกครกที่ตกลงมาจากหลังคาทับเข้า