โชะโด ศิลปะดั้งเดิมแห่งญี่ปุ่น งานเขียนอันวิจิตรด้วยพู่กันและหมึก

โชะโด (書道 / Shodō วิถีการเขียน) หรือการเขียนพู่กันซึ่งเข้ามายังญี่ปุ่นพร้อมกับตัวอักษรคันจินั้น เป็นหนึ่งในศิลปะดั้งเดิมของญี่ปุ่นที่ใช้พู่กันและหมึกในการเขียนตัวอักษร ในขั้นต้นการเขียนพู่กันญี่ปุ่นได้รับอิทธิพลอย่างมากจากประเทศจีน แต่เมื่อมีการประดิษฐ์ตัวอักษร "คานะ" (かな / Kana คาตาคานะและฮิรางานะ) ก็ค่อย ๆ กลายเป็นรูปแบบศิลปะที่เป็นเอกลักษณ์เฉพาะของญี่ปุ่นค่ะ ในบทความนี้เราขอแนะนำให้คุณรู้จักกับประวัติศาสตร์และสภาพปัจจุบันของการเขียนพู่กันญี่ปุ่น โชะโด ค่ะ

ประวัติของโชะโด นับตั้งแต่เข้ามายังญี่ปุ่นไปจนถึงการพัฒนามาเป็นโชะโดของญี่ปุ่น

การเขียนพู่กันถูกนำเข้ามาในญี่ปุ่นจากประเทศจีนในศตวรรษที่ 6 ในช่วงเวลาเดียวกันนั้นศาสนาพุทธกำลังเริ่มเป็นที่แพร่หลายญี่ปุ่น การคัดลอกพระสูตรที่เรียกว่า ฉะเคียว (写経 / Shakyō) ก็เป็นที่นิยมกันในหมู่ชนชั้นสูง ด้วยเหตุนี้เอง การเขียนตัวอักษรคันจิซึ่งเข้ามาจากจีนด้วยพู่กันจึงได้กลายเป็นการศึกษาเล่าเรียนที่ขาดไม่ได้ในหมู่ชนชั้นสูง อย่างไรก็ตามหลังจากนั้นวัฒนธรรมญี่ปุ่นก็เริ่มมีความรุ่งเรืองแตกแขนงออกมาเป็นรูปแบบที่เป็นเอกลักษณ์ของตัวเอง การเขียนพู่กันโชะโดก็พัฒนาแยกเป็นเอกเทศตามมาค่ะ ประมาณศตวรรษที่ 12 การเขียนพู่กันโชะโดถูกนำเข้าจากจีนอีกครั้งพร้อมกับพระพุทธศาสนานิกายเซน ซึ่งนำไปสู่การแยกโชะโดเป็นสองแบบ คือแบบจีนและแบบญี่ปุ่น งานเขียนพู่กันในแต่ลัยุคสมัยนั้นยังหลงเหลือจนถึงปัจจุบันและถูกเก็บรักษาไว้ที่พิพิธภัณฑ์ศิลปะค่ะ ด้วยเหตุนี้เอง การเขียนพู่กันโชะโดจึงได้พัฒนาการข้ามยุคข้ามสมัยกลายมาเป็นงานศิลปะดั้งเดิมของญี่ปุ่นค่ะ

ตัวอักษรที่ใช้ในการเขียนพู่กันโชะโด

ในการเขียนพู่กันญี่ปุ่นนั้น มีตัวอักษรอยู่ 5 รูปแบบหลัก "เท็นโชะ" (篆書 / Tensho อักขระโบราณ) ซึ่งเป็นตัวอักษรที่ใช้กับตราประทับต่าง ๆ จัดเป็นตัวอักษรที่มีประวัติศาสตร์เก่าแก่มากที่สุด จากนั้นก็มี "เรโชะ" (隷書 / Reisho อักขระสมทบ) ซึ่งเป็นรูปแบบตัวอักษรเท็นโชะอย่างย่อ และจากเรโชะก็ได้มีการพัฒนาต่อมาเป็น "โซโชะ" (草書 / Sōsho ตัวเขียนตวัด) ซึ่งประดิษฐ์ขึ้นเพื่อให้สามารถเขียนตัวอักษรแบบ "เรโชะ" ได้อย่างรวดเร็วมากยิ่งขึ้น หลังจากนั้น ตัวอักษร "เกียวโชะ" (行書 / Gyōsho ตัวเขียนคัด) ก็ได้ถือกำเนิดขึ้นเพื่อเขียนตัวอักษรแบบโซโชะให้งดงามขึ้น และตัวอักษรแบบสุดท้ายที่ได้รับการพัฒนาขึ้นมาก็คือ "ไคโชะ" (楷書 / Kaisho ตัวพิมพ์) ซึ่งถูกสร้างขึ้นให้มีความสวยงามและเป็นระเบียบเรียบร้อยตามหลักหนึ่งตัวอักษรต่อหนึ่งช่องเขียน (一点一画 / Itten Ikkaku) โดยไม่เสียรูปแบบของตัวอักษรแต่อย่างใด ซึ่งแตกต่างจากโซโชะและเกียวโชะ ไคโชะเป็นตัวอักษรที่ใช้สำหรับสัญญาและเอกสารสำคัญเพื่อหลีกเลี่ยงปัญหาการอ่านผิดค่ะ

โชะโดซึ่งเขียนตัวอักษรไปพร้อมกับการแสดง

ในโชะโดนั้น สามารถเขียนอักษรได้ไม่เพียงเฉพาะบนโต๊ะเท่านั้น แต่ยังมีการเขียนตัวอักษรขนาดใหญ่โดยใช้พู่กันขนาดเท่าไม้กวาดเพื่อเขียนลงบนกระดาษแผ่นใหญ่ โดยร่ายรำประกอบเพลงหรือการอ่านกลอนระหว่างการเขียนด้วยค่ะ เรียกกันว่า "การแสดงโชะโด" (書道パフォーマンス / Shodō Performance) ถูกริเริ่มแสดงครั้งแรกในปี 2008 โดยชมรมโชะโดของโรงเรียนมัธยมปลายในจังหวัดเอฮิเมะ อีเวนต์นี้ยิ่งได้รับการตอบรับเป็นอย่างดีมาก และนับแต่นั้นมาทุกปีก็มีการประกวดงานใหญ่ที่ตัดสินว่าชมรมโชะโดของโรงเรียนมัธยมปลายแห่งใดมีการแสดงโชะโดที่ดีที่สุดในญี่ปุ่น มีชื่องานว่า "โชะโดเพอร์ฟอร์มานซ์ โคชิเอ็ง" (書道パフォーマンス甲子園 / Shodō Performance Kōshien) แถมในปัจจุบันก็ไม่ได้มีแค่นักเรียนมัธยมปลายเท่านั้นที่จัดแสดงโชะโดค่ะ ผู้คนมากมายหลายหลากทั้งนักโชะโดมืออาชีพและชุมนุมชมรมต่าง ๆ ก็หันมาจัดกิจกรรมการแสดงโชะโดเช่นนี้ด้วย ซึ่งเป็นวิวัฒนาการของการเขียนพู่กันโชะโดในรูปแบบใหม่ค่ะ

แนะนำจุดที่สามารถไปสัมผัสประสบการณ์การเขียนพู่กันโชะโดได้อย่างสะดวก

ในปัจจุบัน จุดที่คุณสามารถสัมผัสประสบการณ์การเขียนพู่กันโชะโดได้นั้นกำลังขยายเพิ่มมากขึ้น ส่วนใหญ่ในแถบโตเกียวและเกียวโตค่ะ มีห้องเรียนที่เปิดคอร์สสำหรับชาวต่างชาติด้วย ซึ่งจะสอนคุณเกี่ยวกับการเขียนพู่กันอย่างเชี่ยวชาญ แถมยังสามารถนำผลงานของคุณเองกลับบ้านไปเป็นที่ระลึกได้ด้วยค่ะ ผลงงานพู่กันที่ทีชิ้นเดียวในโลกด้วยฝีมือตนเองนั้นก็เหมาะสำหรับนำไปตกแต่งบ้านอย่างยิ่งค่ะ